Vers bloed achter de schermen #1: Jan de Vries van KINO en Tom Ooms van LAB111

Foto's: Iris Duvekot

Hoe heet die ene Poolse zwartwitfilm over de Spaanse Inquisitie ook alweer? Bel Tom Ooms of Jan de Vries, en ze kunnen het je zo vertellen. Ooit leerden ze elkaar kennen op de dvd-afdeling van platenzaak Concerto in Amsterdam, later werden ze quizmasters van de Cineville Filmquiz, de moeilijkste filmquiz van Nederland. En nu brengen ze hun encyclopedische filmkennis in de praktijk als programmeurs van twee van de jongste filmtheaters van Cineville.

Jan begon in 2016 samen met Frank Groot de Rotterdamse bioscoop KINO. Tom werkt sinds twee jaar als programmeur bij LAB111 in Amsterdam. Het zijn bioscopen waar je ook goed kunt eten en feesten, met nog een overeenkomst: beiden bieden een tegendraads programma van filmklassiekers aan. Jan en Tom programmeren La planète sauvage naast Anchorman, Novecento naast Beverly Hills Cop. En er komt een opvallend jong publiek op af.

Hoe kijken Jan en Tom terug op tien jaar Cineville en wat voorzien ze voor de volgende tien? We spraken met ze af in LAB111 en legden ze vijf stellingen voor.

De nieuwe generatie laat zien dat iedereen juist heel erg in klassiekers is geïnteresseerd

1. Mijn eigen bioscoop bestieren was mijn ultieme jongensdroom.

Tom: ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik er als kind van heb gedroomd om een bioscoop te programmeren.’

Jan: ‘Als je heel klein bent, droom je van iets romantischere beroepen. Maar ik moet zeggen dat eigen baas zijn in combinatie met films progammeren absoluut een droom is. Het is ook heel interessant om het in deze tijd te doen, omdat er door de digitalisering van oude films veel meer mogelijkheden zijn om er een eigen schwung aan te geven. Ik vind het te gek om te doen. Het is altijd raar om te zeggen dat je droom is uitgekomen als je er nog middenin zit, maar het zit flink in de goede richting.’

Tom: ‘Het tijdsgewricht waarin we zitten is heel interessant. Ik heb het idee dat we bouwen aan een nieuw soort filmcultuur die in Nederland lang op zijn gat heeft gelegen. De nieuwe generatie laat zien dat iedereen juist heel erg in klassiekers is geïnteresseerd en in hoe die zich tot nieuwer werk verhouden. Dankzij het internet kunnen mensen zo opzoeken wat Pawel Pawlikowksi vóór Cold War heeft gemaakt, en daar willen ze dan ook induiken. Er gebeuren in het buitenland ook dingen waar ik met heel veel liefde naar kijk en inspiratie uit haal. Bioscopen als Alamo Draft House in de VS, de Prince Charles in Londen.’

Jan: ‘Of Home in Manchester. Die vertonen een enorme schat aan klassiekers op een manier die niet academisch of museaal overkomt, maar juist highbrow en lowbrow combineert. Dat proberen wij ook te doen.’

Tom Ooms van LAB111

2. Er zijn klassiekers die ik door het veranderde klimaat niet meer wil vertonen.

Tom: ‘Wij draaien binnenkort Clueless in het Female Frame-programma. Toen die film uitkwam, werd-ie beschouwd als vrij feministisch voor een jong publiek. Als je hem nu bekijkt, zie je een inmiddels totaal archaïsche stereotypering van een jonge vrouw die alleen maar met haar uiterlijk bezig is. Maar dat maakt het juist weer een heel interessante film om naar te kijken.’

Jan: ‘Films met Kevin Spacey zijn lastig geworden. Het hangt ook af van de rol. In Se7en speelt Spacey zo’n rukeend dat je die op zich nog wel kunt draaien. Over American Beauty zou ik wel twee, drie keer nadenken. Bij films van Woody Allen en Roman Polanski komt die vraag ook op. Het blijft een raar ding, waar je de scheidslijn moet leggen. Er zijn heel veel onwijze klootzakken die goede films maken.’

Tom: ‘Het is wel iets om in ieder geval heel bewust mee om te gaan. Harvey Weinstein krijgt bijvoorbeeld geen cent meer als je zijn films vertoont. Maar ik moet zeggen: ik heb vorig jaar There Will Be Blood gedraaid, en als dat Miramax-logo in beeld komt, krijg je daar een heel raar gevoel bij.’

3. Een filmtheater kan niet meer alléén een filmtheater zijn.

Tom: ‘Ik denk dat het moeilijk is. Maar om het een positieve draai te geven: ik zou ook niet anders willen dan méér doen. Een ‘avondje uit’ vind ik een walgelijke omschrijving, maar ik denk dat het superveel waarde heeft om mensen dat te kunnen bieden. Dat het ook echt - en daar komt ie - een ‘ervaring’ is. De ‘ervaringseconomie’. Heb jij nog wat containerwoorden?’

We kunnen je niet veel meer bieden dan dat je iets in je mond kunt stouwen en dat je naar de film kunt

Jan: ‘Ik vind ‘meer dan alleen een filmtheater’ een beetje een holle frase. We hebben bij KINO een restaurant, je kunt er wijntjes drinken en natuurlijk doen we ook wel events, maar we kunnen je niet veel meer bieden dan dat je iets in je mond kunt stouwen en dat je naar de film kunt. Wat we er wel aan kunnen toevoegen is persoonlijk enthousiasme. We proberen mensen op een persoonlijke manier aan te spreken. De mensen die achter de bar staan, weten welke films er draaien. Op de site schrijven we zoals we praten en leggen we uit waarom we voor een film kiezen.’

Tom: ‘Curator is king. Volgens mij vinden mensen het heel fijn dat er een gedachte zit achter wat er draait. Ze voelen dat het met liefde is gedaan, dat Jan en ik de films die we programmeren écht goed vinden.’

4. Mijn hart bloedt ervan dat Intouchables de grootste filmhuis-hit van de afgelopen tien jaar is.

Tom: ‘Haha, shit. Ik vond het een zeer problematische film. Het is de lievelingsfilm van mijn vader. O nee, dat was Witness gelukkig. Wat moet ik hierover zeggen? Soms is het onbegrijpelijk wat werkt.’

Jan: ‘Je programmeert ook voor anderen, en soms is dat moeilijk. Je kunt met je tanden op elkaar iets programmeren, en het erge is, dat zijn natuurlijk de films die het het allerbeste doen. Daar had ik in het begin meer moeite mee dan nu. Er gaan heel veel mensen door je bioscoop heen die het geen fuck zal interesseren dat jij een persoonlijke toon op je website hebt. Het boeit ze gewoon geen reet. Wat ze boeit, is hoe lang ze op hun cappuccino moeten wachten. En terecht, dat maakt ook helemaal niet uit.’

Jan de Vries van KINO

Tom: ‘Voor mij is het anders, omdat onze focus niet zo ligt op premièrefilms waar veel bezoekers naartoe moeten. Niemand verwacht dat ik Intouchables ga draaien. Tenzij dat over tien jaar een cultklassieker is, als er op een andere manier naar wordt gekeken, en dat het erover gaat hoe naïef er in die film met race issues wordt omgegaan.’

Jan: ‘Ik vind de 20/80-regel mooi. Voor 80 procent van je inkomsten ben je 20 procent van de tijd bezig. De rest van de tijd ben je aan het leuren om het speciaal te maken. Je draait films waarvan je denkt: daar zal een groot gedeelte van het publiek met veel plezier naartoe gaan, en van die inkomsten kan ik een obscure Australische film uit de jaren '70 draaien.’

Ik vraag me ook wel eens af waarom ik naar een openbare plek ga om een film te kijken

5. Streaming is de dood van de cinema.

Tom: ‘Ik denk dat de waarde van in het donker zitten en echt ergens naartoe gaan om een film te ervaren diametraal staat op in je snuggie op de bank liggen en naar Unbreakable Kimmy Schmidt kijken. Dat zijn twee ervaringen die elkaar niet onderuit hoeven te halen.’

Jan: ‘Ik vraag me ook wel eens af waarom ik naar een openbare plek ga om een film te kijken. Ik kan me helemaal gek ergeren als iemand met chips zit te kraken of er doorheen lult. Maar wat altijd de meerwaarde van de bioscoop zal zijn, is dat je niet kunt ontsnappen. Thuis ga je even een biertje pakken, kijk je op je telefoon. Je bent constant afgeleid. De immersive ervaring van de bioscoop is heel lastig te reproduceren.’

Tom: ‘Misschien ben ik heel idealistisch, maar ik denk dat streaming heel positief kan zijn, ook voor de filmcultuur. Netflix geeft Alfonso Cuarón 25 miljoen om Roma te maken. Doe maar wat je wil. O, het is een zwartwitfilm? Prima. Dat kan niemand anders op die manier. Maar het is wel belangrijk dat er zinnige afspraken gemaakt worden over hoe Netflix-films in de bioscoop vertoond kunnen worden.’

Jan: ‘Wij vonden het verschrikkelijk dat we Annihilation niet konden draaien. Die verdween ineens - flop - van de releaselijst omdat Paramount hem voor 50 miljoen aan Netflix verkocht. Dat vond ik echt een waanzinnige film.’

Tom: ‘Een van de beste films van het jaar.’

Tot slot: over tien jaar…

Jan: ‘Tien jaar is wel fucking ver. Het enige wat ik kan zeggen is dat ik meer vakantie zou willen hebben, haha. Je kunt natuurlijk altijd nog dingen verbeteren, maar ik hoop vooral dat mensen zoveel vertrouwen in ons krijgen dat we steeds obscuurdere en vreemdere films aan de man kunnen brengen. Uiteindelijk begin je zoiets als KINO omdat je een zo breed mogelijk scala aan films wilt laten zien.’

Tom: ‘Ik hoop altijd heel erg dat we kunnen bijdragen aan de bredere filmcultuur in Nederland. Dat ik over tien jaar kan terugkijken en kan zeggen: je hebt echt heel veel speciale films aan mensen laten zien, en dat heeft ervoor gezorgd dat mensen meer van film zijn gaan houden.’

---

Benieuwd geworden naar de speciale programma's in LAB111 en KINO? De komende maanden kun je in LAB111 naar Female Frame: Breaking the Celluloid Ceiling en Panorama: A Journey into the World Beyond en in KINO naar Beware the Locals en Cinéma de Melville.

Lees ook deel 2 van deze serie, met Lisa Smith en Charlotte van Zanten van Roffa Mon Amour.