Ratcatcher in 1999, Morvern Callar in 2002, We Need to Talk About Kevin in 2011 en You Were Never Really Here in 2017: de Schotse regisseur Lynne Ramsay maakte in de afgelopen 25 jaar niet superveel films, maar als ze er weer eens eentje af heeft, ga er dan maar goed voor zitten.
In We Need to Talk About Kevin, gebaseerd op het gelijknamige boek van Lionel Shriver, blikt een moeder (Tilda Swinton) terug op de opvoeding van haar zoon, nadat de jongen op een Amerikaanse middelbare school een bloedbad heeft aangericht. Opvolger You Were Never Really Here gaat over een zwijgzame huurmoordenaar (Joaquin Phoenix) die met een huis-tuin-en-keuken-hamer zijn vijanden te lijf gaat en probeert een ontvoerd meisje terug te halen.
Duister is het werk van Ramsay, maar ook grappig en ongrijpbaar. Je ziet de hersens van haar personages kraken, als het lot hen weer eens iets verschrikkelijks voor de voeten gooit. Ze reageren bijna niet, of juist uitbundig. Maar wat ze ook doen, Ramsay oordeelt niet.
In haar nieuwe film Die My Love draait het om de uitspattingen van jonge moeder Grace, die vlak voor de komst van de baby samen met haar vriend Jackson van het wilde New York naar het uitgestrekte Montana is verhuisd. Grace weet er niet te aarden, maar wegkwijnen doet ze ook niet. In plaats daarvan verandert ze door het gebrek aan vrienden, seks en tijd voor zichzelf in een onvoorspelbaar punk-wezen, dat door niemand – laat staan haar partner – op waarde wordt geschat. Ze blaft als een hondje, kruipt door het gras als een roofdier en zet als een feniks, zonder om te kijken, de bossen in vuur en vlam.
Die My Love is gebaseerd op het gelijknamige boek van Ariana Harwicz, bekend om haar radicale stijl. Hoofdrolspeler en producent Jennifer Lawrence was degene die het werk bij Ramsay onder de aandacht bracht. ‘Ze stuurde me het boek via e-mail, met de boodschap dat ze wilde dat ik er een film van zou maken’, vertelt de regisseur, die we met een klein groepje journalisten spreken via Zoom. ‘Ik geloof dat ik niet meteen op haar heb gereageerd. Ik wilde eerst kijken of ik mijn eigen weg in het verhaal kon vinden; het is best een uitdagend en ingewikkeld boek. Toen we elkaar later spraken, herhaalde Jennifer dat ze echt hoopte dat ik het zou doen.’
‘Ik heb toen allerlei dingen bij elkaar gezocht en een visueel deck gemaakt over hoe ik het zou aanpakken. Ik stuurde Jennifer foto’s en ook muziek, en we praatten veel over het proces en de verschillende versies van het script. Ze vertrouwde me enorm, want we hebben best wel wilde dingen gedaan. Ze was echt vastberaden en onverschrokken. Ze was zwanger terwijl we aan het filmen waren en dat maakte het zoveel krachtiger. Ze omarmde alles op een manier die voor sommige mensen echt angstaanjagend zou zijn geweest.’
Veel critici benoemen de postpartum als belangrijkste thema van Die My Love, waarin moederschap, waanzin en relatieproblemen samen lijken te komen. Wat is voor jou de kern van het verhaal?
‘Ik denk niet dat het boek alleen over de postpartum gaat. Ik had het gevoel dat het ging over iemand die geïsoleerd raakt, over een huwelijk dat begint te desintegreren – wanneer de seks stopt zodra er een baby is. Ik zie het minder als een film over moederschap, en eerder als een liefdesverhaal waarin waanzin een grote rol speelt. Maar voornamelijk gaat het over dit volstrekt onbeschaamde personage dat zo eerlijk is. Grace is sterk, heel woest en dierlijk. Het niet dat we hebben geprobeerd het personage sympathiek te maken, eigenlijk is het het tegenovergestelde. Je houdt van haar of je haat haar, maar je weet dat ze een bepaalde eerlijkheid bezit.
Je lijkt als filmmaker geen moreel oordeel te hebben over de personages in je films. Hoe zit dat?
‘Ik laat de interpretatie graag over aan het publiek. Persoonlijk hou ik ervan dat Grace absurd en irritant is, maar ik doe daar liever geen grote uitspraken over. Ik observeer mijn personages liever op een open en neutrale manier.’
Er is zoveel hoop, en dan valt het op de een of andere manier helemaal in duigen
In je films werk je al jaren met de moeilijke kanten van de menselijke psyche en het thema van mentale gezondheid. Vaak voelt het alsof we onder jouw begeleiding onder de huid kruipen van een bepaalde personage, en de realiteit vanuit hun blik bekijken. Hoe kijk jij hier zelf naar?
‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door personages en het binnendringen in hun psyche. Ik wil zo dicht mogelijk bij de menselijke ervaring komen. Ik hou van filmmakers zoals Ingmar Bergman, bij wie ik me altijd heel dicht bij zijn personages voel.’
‘Mentale gezondheid is als thema veel meer geaccepteerd en besproken dan toen ik begon als filmmaker. Maar voor mij is het altijd een explosief iets geweest – iedereen heeft momenten van waanzin, iedereen heeft momenten van twijfel of eenzaamheid. Wat betreft Grace: ik denk dat zij denkt dat alles goed met haar gaat. Ik kan op geen enkele manier spreken over geestelijke gezondheid als professional, maar het interessante hier is dat een sterke krachtige vrouw in de ogen van de maatschappij aan het afbreken is, terwijl ze in haar eigen ogen moedig, waarachtig en eerlijk door het leven gaat. In haar eigen beleving is ze een punkrocker die de wereld in vuur en vlam zet.’
Ondanks dat je donkere onderwerpen aansnijdt, zit er in je films ook altijd een zeker gevoel voor humor.
‘Ik hou van galgenhumor, zoals je vaak ziet bij de inwoners van Glasgow [Ramsays geboorteplaats, red.]. Maar het is ook echt dankzij Jennifer Lawrence, zij heeft een geweldige komische timing. Wanneer Grace en Jackson bijvoorbeeld ruzie hebben, heeft dat iets heel intens, maar het is op bepaalde momenten ook grappig. Ik hou ervan als personages driedimensionaal zijn, al weten mensen dan soms niet of ze moeten lachen of niet.’
Op de aftiteling horen we je een cover zingen van Love Will Tear Us Apart van Joy Division. Hoe kwam dat zo?
‘Ik werkte met George Vjestica van Nick Cave and the Bad Seeds, we hebben wat gejamd en ik zong dit nummer, wat er op een hele andere manier uitkwam dan het origineel. We hebben het als tijdelijke track gebruikt voor het filmfestival van Cannes, omdat we niets anders hadden. Ik vond het zelf niet zo geweldig, maar op het festival leek het alsof mensen het goed vonden, en ik denk uiteindelijk ook dat het wel werkt.’
Het huis speelt een belangrijke rol voor de ontwikkeling van het verhaal. Hoe wist je dat je de juiste locatie had gekozen?
‘Er was er een concept van een ruimte die hielp met het verhaal, het idee van een nieuwe plek waar we al onze toekomstige dromen op projecteren, die allemaal geweldig zullen zijn. Er is zoveel hoop, en dan valt het op de een of andere manier helemaal in duigen. We kozen dit specifieke huis omdat het een bos erachter had en vanwege de schuifdeuren, die relevant waren voor het verhaal. Het huis is als het ware een reflectie van Grace’s geest, het voelt alsof zij erin gevangen zit.’
‘Ik wilde snel en makkelijk in de ruimte kunnen bewegen, zodat de acteurs zich makkelijk konden verplaatsen zonder het gevoel te hebben dat ze een marker of zoiets zouden raken. Het gaf hen meer ruimte om te spelen. In bepaalde scènes liet ik de camera wat langer doordraaien. Wanneer een acteur niet zeker weet wat ze moeten doen, gebeurt er soms spontaan iets onbevangens.’
De afgelopen jaren heb je veel gehint naar verschillende projecten waar je mee bezig bent. Waarom koos je ervoor nu met Die My Love aan de slag te gaan, en welke projecten liggen er nog meer in de la?
‘Er waren ook andere projecten die ik heel graag wilde doen, maar dit project kwam het snelst van de grond. En als de sterren op één lijn staan, dan gebeurt dat met een reden. We zijn er meteen voor gegaan, en daardoor was er ook een bepaalde energie tijdens het maakproces. Ik hoop dat mijn volgende project Stone Matches wordt, gebaseerd op mijn eigen korte verhaal, of misschien een ander origineel script, Polaris, waarvoor ik weer met Joaquin Phoenix wil samenwerken. Maar misschien moet ik nu ook gewoon een boek gaan schrijven.’
‘Ik wil niet dat het maken van een nieuwe film te lang duurt. Ik hou ervan om te werken, ermee bezig te zijn, op de set te staan. Als je te veel vast komt te zitten in het schrijfwerk, wordt dat heel eenzaam. Daarom is het goed om het een beetje af te wisselen.’
