Probeer maar eens iets te maken in de duistere schaduw van Ingmar Bergman

Het eiland uit Bergman Island is het Zweedse eiland Fårö, waar het koppel Chris en Tony, allebei filmregisseur, inspiratie hopen te vinden voor hun volgende filmprojecten. Hun dochtertje June logeert intussen bij oma. Chris is een jonge, relatief onbekende maker aan het begin van haar carrière, Tony is een twintig jaar oudere gevestigde naam, die de luxe kent van constante bevestiging, verzorgd door een schare bewonderaars die hem zelfs op dit afgelegen eiland blijft achtervolgen. Bergman Island zoomt in op Chris’ gedachtenwereld, en komt uit bij de grote vraag die dit verblijf bij haar oproept: wat betekent het om kunstenaar en vrouw, of nee, kunstenaar en vrouw-van, of nee (nog erger), kunstenaar en moeder tegelijk te zijn?

Regisseur Ingmar Bergman woonde op Fårö en nam veel van zijn films daar op. Na zijn dood werd zijn landgoed omgevormd tot een residentie, waar filmmaker Mia Hansen-Løve zes jaar geleden naartoe ging en inspiratie opdeed om vervolgens Bergman Island te maken. Bergman was overigens ook vader: hij had negen kinderen bij zes verschillende partners, maar hij hield zich niet bezig met hun opvoeding. ‘I haven’t put an ounce of effort into my families,’ zei hij ooit. Hansen-Løve schreef de film toen zij en haar 26 jaar oudere partner (en vader van één van haar kinderen), filmmaker Olivier Assayas, op het punt stonden uit elkaar te gaan. Oftewel: feit en fictie lagen dicht bij elkaar in het maakproces van deze film. In het uiteindelijke resultaat blijken ze totaal vervlochten.

Feit en fictie lagen dicht bij elkaar in het maakproces van deze film

Terwijl Chris aan Tony uitlegt waar haar nieuwste filmidee over gaat, verandert ze in de hoofdpersoon van haar filmproject-in-wording, en zien we hoe verhaallijn één (het regisseurs-stel in de residentie) overloopt in verhaallijn twee (een script over twee ex-geliefden die elkaar, eveneens op Fårö, opnieuw ontmoeten op een bruiloft). Die tweede verhaallijn is niet erg sterk: het idee van Chris is onuitgewerkt en ze is er onzeker over. Ze is op zoek naar goedkeuring en input van Tony, maar hij luistert met een half oor en wordt intussen constant gebeld door de producenten van zijn nieuwste project. Ja, hij heeft wat anders aan zijn hoofd, maar hij lijkt überhaupt niet erg geïnteresseerd in het werk van zijn partner.

Intussen ontwikkelt dat bruiloftsverhaal zich verder, maar de vraag blijft: krijgt Chris’ creativiteit de ruimte die het nodig heeft terwijl de duistere schaduw van de illustere Ingmar Bergman over haar werkplek hangt? Kan ze iets goeds schrijven terwijl de iets-minder-duistere, maar nog steeds lichtgrijze schaduw van haar oudere, ervaren partner haar het licht op haar eigen werk ontneemt?

Jaren geleden las ik eens een citaat van Ira Glass, maker van podcast This American Life en radiopresentator, over het maken van creatief werk en hoe je daar, zeker als je net begint, mee kan worstelen:

‘For the first couple years you're making stuff, what you're making isn't so good. It’s not that great. It’s trying to be good, it has ambition to be good, but it’s not that good. [...] But your taste [...] is good enough that you can tell that what you're making is kind of a disappointment to you.’

De oplossing van Glass: blijf een enorme productiviteit behouden, maak zoveel werk als je kan, en dan zal je de kloof tussen je goede smaak en het werk dat je maakt kunnen dichten: ‘The work you’re making will be as good as your ambitions’. De vraag is – heb je de tijd en ruimte hiervoor? Heb je tijd om dingen te maken (te filmen, te schijven, te schilderen, wat dan ook) die nog niet perfect zijn? Of ben je te veel tijd kwijt aan iemands moeder zijn, iemands partner, iemands muze? Of kan het allemaal tegelijk? (Wie het weet mag het zeggen.)

Heb je tijd om dingen te maken die nog niet perfect zijn?

In de openingsscène van Bergman Island blijkt Chris tijdens de reis naar Fårö haar zonnebril te zijn vergeten. Later in de film vindt ze er eentje in de Ingmar Bergman-giftshop op het eiland. Ze past ’m en hij staat haar goed. Hij past perfect, eigenlijk. Ze werpt een vertwijfelde blik op de zwart-witfoto die naast het showmodel staat: een foto van Bergman terwijl hij precies datzelfde model draagt. Ze neemt de zonnebril mee naar de kassa en vraagt aan de verkoper: ‘Can I get these?’ Mag ik deze?

Die vraag is geen beleefdheidsvorm. Chris is echt op zoek naar het antwoord. Mag ik dezelfde zonnebril dragen als Ingmar Bergman? Mag ik ook films maken? Mag ik dit leven ook?