Voor Rona (Saoirse Ronan) kwam de dertigerscrisis harder aan dan voor de meesten. Na een studietijd in Londen vol feest, avontuur en liefde, spoelt ze weer aan op de kusten van de Orkney-eilanden waar ze vandaan komt, ten noorden van het Schotse vasteland. Verlaten, werkeloos en uitgeblust trekt ze weer in bij haar eeuwig biddende moeder en bezoekt ze haar bipolaire vader die in een caravan op zijn weiland woont.
The Outrun is gebaseerd op de gelijknamige bestseller-memoires van Amy Liptrot, en de literaire oorsprong van de film springt in de eerste scène al gelijk in het oog. Rona vertelt dat de eilandbewoners van Orkney een mythe vertellen over selkies: mensen die in de zee zijn verdronken en in zeehonden zijn veranderd. Diep in het water zwieren ze mee met de kolkende stromen; soms kruipen ze ‘s nachts op het strand en nemen ze hun menselijke vorm weer aan, om daar onder de sterrennacht te dansen. Maar als een eilander ze betrapt, zijn ze gedoemd hun menselijke vorm aan te houden. Ze blijven dwalen over het vasteland, ontheemd, hunkerend naar de dag waarop ze terugkeren naar de zee.
Rona heeft veel weg van een selkie. Ook zij hunkert onophoudelijk naar het water – in haar geval alcohol – en zoekt de roes op in de kleine uurtjes van de nacht. Tijdens haar studententijd in Londen was er niets belangrijker dan feesten en opgaan in groepen zwetende lichamen die tintelen van geluk. Ze is volledig ondergedompeld in het nachtleven, tot het punt dat het haar doctoraat in gevaar brengt. Dat ze ‘onder water’ stond, is terug te zien in haar haarkleur, die diep blauw is in de flashbacks naar Londen en nog slechts dip dyed blauw als ze aankomt op Orkney. The Outrun weet haar strubbelingen mooi weer te geven door de fragmentarische vertelvorm waarin Londen en Orkney elkaar afwisselen. Hierdoor begrijp je hoe erg ze nog terugverlangt naar haar onbezonnen studiejaren.
In Londen promoveerde Rona in de biologie en op Orkney neemt ze een baan aan bij de vogelbescherming. Ze rijdt de eilandengroep af met een turfkaart op zoek naar de kwartelkoning. Deze bedreigde vogelsoort lijkt nergens meer voor te komen op het eiland. De enkelingen die misschien nog aanwezig zijn, kunnen alleen blijven als de boeren rekening met ze houden en hun maaipatronen aanpassen.
Zelf heb ik één keer een kwartelkoning gezien, althans dat geloof ik.
Voor de ouders van Rona geldt dat ze ook iets moeten veranderen als ze hun dochter in de buurt willen houden. Ik zal hier niet te veel verklappen, maar het is geen geheim dat terugkeren naar huis vaak gepaard gaat met gevoelens en problemen die je dacht te hebben achtergelaten. Rona kan zich mateloos irriteren aan haar moeder terwijl die alleen maar het beste met haar voor lijkt te hebben. Al snel begint Rona te verlangen naar een nog verder gelegen eiland. Hierin ligt ook de dubbele betekenis van wat een outrun is: iemand die gejaagder leeft dan de rest, maar ook iemand die telkens op de vlucht is.
Haar collega’s dragen vesten met op hun rug ‘Let’s give nature a home’, een variatie op het centrale thema van thuisvoelen. Rona voelt zich eerder een buitenstaander dan iemand die geboren en getogen is op Orkney. Wanneer ze aan eilandbewoners vraagt of ze misschien een kwartelkoning hebben gezien, vragen sommigen aan haar waar ze vandaan komt. Haar accent is met de jaren afgevlakt, wat alleen maar benadrukt dat ze hier niet meer thuis is.
Zelf heb ik één keer een kwartelkoning gezien, althans dat geloof ik. Het was in de nazomer op Ameland. Mijn vriendin en ik sloegen een klein duinpaadje in, beschut door hoge struiken, toen we een vogel midden op het pad zagen bevriezen: een kwartelkoningin met haar jongen. Samen met haar stonden we ter plekke verstijfd, zo dichtbij waren we. Haar kuikens waren de enige die onbezorgd om haar heen bleven scharrelen. Een kwartier lang bladerden mijn vriendin en ik gehurkt en driftig door de gids terwijl we naar elkaar fluisterden wat we dachten dat het was. In de tussentijd liep de koningin langzaam achteruit, het hoge duingras in, waar ze na een tijdje over de heuvel uit het oog verdween.
Naast kwartelkoningen en zeehonden hebben de Orkaden en onze Waddeneilanden nog iets gemeen. Op Orkney is het traditie om te jutten, wat bij ons al bijna een eeuw verboden is. Hier moet alles wat we vinden aan de autoriteiten worden overgedragen. Volgens Rona is jutten een oud overblijfsel uit de Vikingentijd, en op internet lees ik dat twee dorpen op Ameland, Hollum en Ballum, inderdaad verwijzen naar de Noorse goden Holder en Balder. De laatste decennia komt er steeds meer bewijs boven tafel voor het Vikingverleden van het oude Friesland, vooral dankzij mannen die met hun metaaldetectoren de stranden afstruinen. Af en toe stuiten ze op een ring of brede armband, die ze netjes bij de strandvonder inleveren.
Uiteindelijk is het de natuur die troost biedt, en Rona langzaamaan het gevoel teruggeeft ergens te kunnen aarden.
De aangespoelde Rona wordt ook langzaam opgevangen door de eilandbewoners. Maar dit is geen verhaal met een ondubbelzinnig goede afloop. Er is geen moment waarop het afkicken daadwerkelijk voorbij is – de terugval lonkt voortdurend vanuit de buurtwinkel of de keukenkast. Zowel Rona als haar lotgenoten zijn ongelukkig met hun hervonden nuchterheid. Rona zoekt heil in de natuur: de rukwinden die de kusten teisteren, het zeewierbos vlak daaronder, en de schapen die bij mooi weer langzaam over de weilanden lopen. Het blijft een taai gevecht, maar tenminste niet een eenzame.
Uiteindelijk is het de natuur die troost biedt, en Rona langzaamaan het gevoel teruggeeft ergens te kunnen aarden. Ze ontdekt dat ze zich nu eenmaal het meest thuisvoelt op een plek waar de rukwinden haar omverblazen. Waar ze de roes kan ervaren die nog lang in haar zal willen doorrazen.
