Wie de naam Werner Herzog noemt, loopt het risico met een van de talloze anekdotes uit zijn rijke filmcarrière om de oren te worden geslagen. Er gaan de wildste verhalen rond. Hij zou acteur Klaus Kinski tijdens de opnames van Aguirre (1972) onder schot hebben gehouden. Hij at zijn eigen schoen op na een weddenschap met documentairemaker Errol Morris (te zien in de korte documentaire Werner Herzog Eats His Shoe). Hij werd neergeschoten tijdens een interview. Hij zat op een haar na aan boord van een neerstortend vliegtuig – over de enige overlevende maakte hij de korte docu Wings of Hope. Herzogs biografie lijkt een grote mythe, waarin willekeurige krachten hem het leven zuur proberen te maken.
Dat sprookjesachtige zit er van jongs af aan in. Hij werd in de oorlogsjaren als Werner Stipetić geboren in Duitsland, en groeide geïsoleerd op in een dorpje in de bergen. Zonder stromend water, en al helemaal zonder film. Tot een rondreizende filmoperateur hem films liet zien over Inuit en Pygmeeën, en zijn liefde voor bewegend beeld hem bracht naar de grote stad, waar hij als autodidact met een encyclopedie en een gestolen 35mm camera zijn eerste stapjes als filmmaker zette. Daar moest nog een interessante achternaam én een aangedikt Duits accent bij, en niet veel later stond Herzog met gelijkgestemde markante figuren als Rainer Werner Fassbinder en Wim Wenders aan het roer van een lichting vernieuwende Duitse filmmakers.
Herzog had een personage in zijn eigen films kunnen zijn
Herzog had een personage in zijn eigen films kunnen zijn. Als filmmaker is hij geobsedeerd door eenlingen zoals hijzelf, de vreemde eenden die het allemaal net even anders doen dan de rest van de wereld. Zijn oeuvre kent vele voorbeelden, maar de meest archetypische is toch wel Timothy Treadwell uit Grizzly Man. De man die tussen de grizzlyberen leefde en ze beter wilde begrijpen dan alle anderen. Hij kampeerde in berenland, bestuurde en imiteerde hun gedrag, en kon zo ‘veilig’ tussen de gevaarlijkste dieren op aarde bivakkeren. Treadwell bekoopt het onvermijdelijk met zijn leven, maar Werner Herzog heeft zichtbaar liefde voor dit gekkenwerk.
Want juist die gekken laten de mensheid in puurste vorm zien. Zij maken zichtbaar hoezeer de mens onderworpen is aan natuurkrachten. Zij zijn de onderwerpen in documentaires als Encounters at the End of the World, over een afgelegen onderzoeksstation in Alaska, in fictiefilms als Fitzcarraldo, over een avonturier (Klaus Kinski) die vastbesloten is een operahuis te bouwen in de Peruaanse jungle, en de historische figuur Kasper Hauser, de ‘wilde’ jongen die opgroeide in een donkere kelder, en een inspiratiebron vormde voor The Enigma of Kasper Hauser.
