De koffers van tragische heldinnen Thelma & Louise

Mijn lievelingsscène uit Ridley Scotts Thelma & Louise (1991) gebeurt voordat de twee BFFs hun hemelsblauwe Ford Thunderbird überhaupt zijn ingestapt. Op de melodie van Martha Reeves Wild Night nemen Thelma (Geena Davis in krulspelden) en Louise (Susan Sarandon) uitgebreid de tijd voor iets wat je bijna nooit ziet in een roadmovie: inpakken. Louise is het type dat alles netjes opvouwt, en stopt haar extra paar gympen keurig in een plastic zakje. Thelma gooit genoeg ondergoed voor een halfjaar (je weet maar nooit! Wat als je acht keer ongesteld wordt in één weekend?) in haar koffer en vindt het wel goed zo. Voordat ze de auto instappen voor een welverdiend weekendje weg, wast Louise nog een laatste glas af. Thelma neemt het pistool uit haar nachtkastje mee (je weet maar nooit!). 

In een recente aflevering van haar podcast You Must Remember This omschrijft Karina Longworth Thelma & Louise als een film ‘that pushed every hot button of the new decade: date rape, sexual harassment, the failure of the feminist movement to create real change for the working class, and how pissed off women were, or were not, entitled to be about all of the above.’ 

Een spoiler alert is bij een film uit de jaren 90 misschien overbodig, maar bij deze: spoiler alert.

Thelma en Louise bereiken nooit hun geplande weekendje weg. Als Thelma tijdens een pitstop bijna verkracht wordt en Louise de dader door zijn hart schiet met Thelma’s pistool, verandert hun roadtrip in een race naar de Mexicaanse grens, met de politie op hun hielen. Sinds 1991 zijn alle feministische invalshoeken op de film die Longworth noemt al honderden keren geanalyseerd, tot het punt dat Thelma & Louise ‘feministisch’ noemen bijna achterhaald voelt. Is de scène waarin de twee vriendinnen de wagen opblazen van een trucker die ze een bitch noemt een #girlboss-momentje, of is het plat? En – God verhoede – wat als vrouwen na het zien van deze film denken dat het oké is om mannen neer te schieten? (Deze hot take nam niet in overweging dat toegeven dat je hier bang voor bent, betekent dat je jezelf misschien herkent in Thelma’s verkrachter.) 

Uit gewoonte haalt  Louise een lipstick uit haar tas. Voor wie droeg ze die lipstick eigenlijk?

De recensie van vakblad Variety bleef destijds op veilige afstand van het politieke: ‘Ridley Scott’s pic isn’t about women vs men. It’s about freedom, like any good road picture.’ In dat laatste had Variety gelijk. Uiteindelijk gaat Thelma & Louise over twee vrouwen op zoek naar vrijheid. Vrijheid van Thelma’s onderdrukkende echtgenoot, van Louises verleden, van burgerlijkheid en het onophoudelijke huishouden. Maar dat gender niet centraal zou staan, is een vreemde conclusie om te trekken uit een film die één ding heel goed doet: laten zien hoe anders een roadtrip kan uitpakken als je twee vrouwen achter het stuur zet. Het is een simpele, maar effectieve gender swap van een genre waarin vrouwen meestal thuis achterblijven. Niet dat vrouwen voor Thelma & Louise compleet afwezig waren in (Amerikaanse) roadmovies, maar een vlugge blik op de filmgeschiedenis leert dat een vrouw op reis in het beste geval op de bijrijdersstoel eindigt (zoals Barbara Loden in haar briljante Wanda), en in het slechtste geval langs de kant van de weg (zoals Faye Dunawaye’s Bonnie naast haar Clyde). Dat Thelma zich genoodzaakt voelt om een wapen mee te nemen als ze met een vriendin gaat vissen, zegt een hoop. In de uitgestrekte Amerikaanse natuur en de eindeloze strook leeg asfalt zien Thelma en Louise, in tegenstelling tot de witte mannen in de klassieke roadmovies uit de jaren 60 en 70 als Easy Rider of Two-Lane Blacktop, geen onbegrensde vrijheid of potentie, maar vooral beren op de weg.

Die invalshoek geeft Thelma & Louise voor altijd een speciaal plekje in mijn hart, want een roadtrip is meer dan een ritje maken. Jezelf in een onbekende context plaatsen en een vertrouwd thuis achterlaten geeft je de kans om iets nieuws in jezelf te ontdekken. Wie ben je, als je identiteit even niet meer afhankelijk is van je werk, je huis, of je partner? Op tweederde van hun reis haalt Louise uit gewoonte een lipstick uit haar tas. Ze kijkt even in de spiegel, zucht, en gooit ‘m dan uit de auto. Voor wie droeg ze die lipstick eigenlijk?

Thelma & Louise is inmiddels 32 jaar oud, maar dat deze roadmovie een uitgebreide montage wijdt aan de (nogal banale) voorbereidingen van een roadtrip, was en is nog steeds een fascinerende uitzondering op de regel. De twee vrouwen maken dezelfde soort ontwikkeling door als hun mannelijke voorgangers in het genre, zonder te doen alsof hun gender geen invloed heeft op de dynamiek van hun reis. Ze mogen even Easy Ridertje spelen, maar vanaf moment één is duidelijk dat ze, veel meer dan hun (mannelijke) voorgangers, goed over hun tripje moeten nadenken. Peter Fonda en Dennis Hopper zitten allang op hun motoren als we ze ontmoeten in Easy Rider, en over extra ondergoed hebben ze het niet. Faye Dunawaye’s Bonnie stapt bij Clyde in de auto met alleen het pastelgele jurkje dat ze aan heeft. Roadtrips zijn voor avonturiers, voor rebellen die zonder nadenken het hete asfalt durven te betreden op zoek naar vrijheid (of een ander Amerikaans ideaal). Inpakken is voor losers. 

In mijn hoofd zweven Thelma en Louise nog altijd boven de Grand Canyon

Toch moet iemand de afwas doen voordat je de deur uit rent. Iemand moet de zonnebrandcrème meenemen. Zo worden Thelma en Louise, de tragische heldinnen van een genre dat zich vooral bezighoudt met mannen die wegvluchten voor hun verplichtingen, al tijdens het inpakken met hun neus op hun verantwoordelijkheden gedrukt. Een horde politiewagens jaagt ze uiteindelijk naar de Grand Canyon, waar ze, liever dan terugkeren naar hun benauwende leventjes, ervoor kiezen zich van een klif te storten. Gelukkig zet de film zichzelf op pauze voordat de T-Bird de grond raakt, en eindigen deze twee vrouwen eens een keer níét langs de kant van de weg. In mijn hoofd zweven Thelma en Louise nog altijd boven de Grand Canyon, hand in hand, met genoeg onderbroeken om nóg 32 jaar filmgeschiedenis te overleven.