Live like a local, zeiden ze. En toen bleken de locals er geschifte rituelen op na te houden

Het is de droom van iedere backpacker: om in een ver en onbekend oord opgenomen te worden in de lokale gemeenschap. De cultuur van binnenuit te ervaren. Live like a local, zoals Airbnb zegt. Dat is precies wat Dani, een all-American studente die recentelijk op zeer noodlottige wijze haar familie heeft verloren, en haar onuitstaanbare vriendje Christian gaan doen in Ari Asters Midsommar.

Pelle, de uitwisselingsstudent die zijn oppervlakkige Amerikaanse vriendengroep heeft uitgenodigd en verdacht blij is dat Dani zich onuitgenodigd bij de groep heeft aangesloten, begeleidt ze naar zijn afgelegen Zweedse commune. Eens in de negentig jaar viert men daar namelijk een bijzonder midzomerfestival. Hårga, zoals de idylle heet, is een plek waar iedereen witte gewaden en bloemenkransen draagt (nu al hét Halloweenkostuum van 2019), angstaanjagend vriendelijk is en men blokfluit speelt om de buitenlandse gasten te verwelkomen. Het geluid van een blokfluit is natuurlijk al verontrustend an sich, maar deze commune-leden (die ook de Hårga worden genoemd) glimlachen ook nog eens heel dreigend bij hun gefluit.

Dani krijgt meteen een bad trip, terwijl de commune de hele dag onbezorgd aan de psychedelica en de drank is

Toch duurt het in Midsommar dan nog een hele tijd voordat er eens iets écht gruwelijks gebeurt. De eerste helft van Asters tweede film (de eerste was Hereditary) lijkt meer op een studie van culturele verschillen tussen Amerikanen en Zweden. De Amerikanen worden (net als in het echte leven) bang van een vreemde taal – de Zweden daarentegen spreken allemaal Engels, al wonen ze in een geïsoleerde commune. Dani krijgt meteen een bad trip, terwijl de commune de hele dag onbezorgd aan de psychedelica en de drank is (en daarbij hartstochtelijk ‘skål’ roept). En terwijl de vriendengroep steeds meer uiteenvalt (want de afgezaagde Christian plagiëert de scriptie van zijn beste vriend), worden de Hårga alleen maar hechter.

Dat gemeenschapsgevoel wordt geuit via collectieve emotie: als één van hen pijn heeft, schreeuwt de hele groep het uit, en als één van hen seks heeft, kermt iedereen mee. Die nadruk op zogenaamd ‘vrouwelijke’ empathie maakt dat Screen Queens deze film ‘unapologetically feminist’ noemt. Zo ver zou ik niet gaan, want het klopt dat de Hårga samen lachen en samen huilen, maar ze kijken ook samen hoe mensen zich op zeer bloederige wijze van een klif storten. Met die empathie valt het dus ook wel weer mee. (Daarbij, zonder mezelf al te veel in het nature-nurture-debat te willen storten, vind ik het stom om empathie ‘typisch vrouwelijk’ te noemen. Ik dacht dat we het er allemaal inmiddels wel over eens waren dat gender een construct is, jongens!)

Het antropologische perspectief maakt Midsommar een leuke kritiek op de potentiële keerzijde van dat vakgebied

Het antropologische perspectief (twee van de personages doen ook nog echt een PhD in antropologie) maakt Midsommar een leuke kritiek op de potentiële keerzijde van dat vakgebied – op de afstand die gecreëerd wordt wanneer de ene mens de ander ‘bestudeert’, en het cultuurrelativisme wat daarmee gepaard kan gaan. Want wanneer twee ouderen een afgrijselijke dood sterven omdat de Hårga vinden dat mensen op hun 72ste hun levenscyclus hebben voltooid, dan zegt de antropologiestudent dat het een ‘interessante kijk’ is op ouderdom, en dat het eigenlijk óók verschrikkelijk is dat wij onze ouderen in tehuizen stoppen. Aster rekt op deze manier de morele grenzen in Midsommar steeds verder op, wat uiteindelijk culmineert in een aaneenrijging van geschifte gruwelen onder het mom van traditie.

Deze horror, waarover ik niet in detail zal treden omdat ik er niet te veel aan wil terugdenken, wordt mijns inziens het beste samengevat door een random reaguurder onder een stom BuzzFeed-artikel over deze film, die over zijn theatergoing experience schrijft: ‘At the end, someone said what the fuck and we all laughed.’ Hier kan ik mij volledig in herkennen. Na het laatste bizarre shot, toen het doek op zwart ging, was het bij mij even stil in de zaal – totdat een man met een diepe stem op de derde rij heel hard begon te lachen. Binnen enkele seconden schaterde iedereen mee. We leken bijna wel een cult. Skål!