In 2009 had ik nog geen Cineville en heb ik Fish Tank gemist. Uit wat ik er in de jaren daarna over las of hoorde, leidde ik af dat ik deze film waarschijnlijk echt iets voor mij zou zijn. Maar toen hij in 2017 eindelijk een keer draaide in De Uitkijk, was ik alsnog niet voorbereid op de emotionele dreun die regisseur Andrea Arnold en hoofdrolspeelster Katie Jarvis aan mij uitdeelden. Het is zonder twijfel één van mijn favoriete films van de afgelopen tien jaar. Muziek en dans zijn zo’n beetje het enige dat hoofdpersonage Mia overeind houden in een wereld waarin ze verder geen plek voor zichzelf ziet.
Mia vindt de performance niet om aan te zien en ze krijgen slaande ruzie
Mia is een meisje van vijftien dat tussen de wal en het schip dreigt te vallen. Haar beste vriendin gaat ineens met een groepje andere meiden om, met wie ze op de parkeerplaats (het is zomer) sexy danspasjes oefent. Mia vindt de performance niet om aan te zien en in de eerste scène krijgen ze slaande ruzie. Het is ongeveer halverwege de jaren nul in een aftandse flatwijk in Oost-Londen waar kids zichzelf moeten zien te vermaken. Mia houdt wel van dansen, heel veel juist, maar Mia draagt een grijs joggingpak en houdt van echte hiphop: Eric B. & Rakim, Gang Starr, Nas, dat werk. Ze is een beginnende breakdanser, die af en toe YouTube-filmpjes bestudeert in het plaatselijke internetcafé.
Na de ruzie met de meiden, waarbij ze aan één van hen een kopstoot uitdeelt, verschanst Mia zich in een leegstaand appartement waarvan ze weet dat de deur niet op slot zit. Een oudere jongen heeft een fles cider voor haar gekocht bij de slijter en zelf heeft ze haar discman en een boxje meegenomen dat ze inplugt. Voordat Mia op play drukt, ziet ze buiten een geblondeerde vrouw op hoge hakken in een minirokje de straat oversteken. Ze denkt er het hare van. ‘Standing on shaky ground too close to the edge,’ rapt Rakim in Juice (Know the Ledge), terwijl Mia fanatiek haar pasjes uitprobeert.
Katie Jarvis was zeventien tijdens de opnames van Fish Tank. Ze was gecast nadat een assistent van regisseur Andrea Arnold haar ruzie zag maken met haar vriend op het treinstation dat ook in de film voorkomt. In de film maakt Mia niet alleen ruzie met haar vriendinnen, maar ook met haar moeder en haar zusje. En dan vooral met haar moeder, een knappe, single dertiger die op een dag de minstens zo knappe Michael Fassbender aan de haak heeft geslagen. Als die Connor op een morgen met ontbloot bovenlijf en ietwat afzakkende broek in de keuken verschijnt, doet dat iets met Mia. De band die tussen hen ontstaat vormt de spil van het verhaal in Fish Tank. Eindelijk is er eens iemand aardig voor Mia, en de aantrekkingskracht tussen de twee is voor allebei verwarrend.
Dus als Mia zich aanmeldt voor een baantje als danseres (‘top club seeks fresh young talent!’), jat ze voor haar sollicitatie-tape de favoriete cd van de inmiddels bij ma ingetrokken Connor uit diens spullen: The Very Best of Bobby Womack. Oude soulmuziek, dat spreekt Mia wel aan. Connors favoriete nummer van het album is California Dreamin', Bobby Womacks cover van de bekende Mamas & Papas-hit, waarin de zanger droomt van betere tijdens in een meer welkome omgeving. Californië is voor Mia ver weg, maar het huis uit zou al heel wat zijn. En dan niet naar de staatskostschool voor moeilijk opvoedbare kinderen waar haar moeder haar wil wegstoppen.
Zelfverzekerd sexy doen, zoals de anderen, is wel het laatste waartoe ze nu in staat is
Op Spotify is California Dreamin’ het op één na populairste nummer van Bobby Womack, wat gek is, omdat zijn versie uit 1968 nooit een hit was. Misschien komt het door Fish Tank, maar waarschijnlijker is dat luisteraars zijn cover oppikten nadat ze het hoorden in aflevering 10 van het tweede seizoen van de tv-serie Fargo. Mia’s auditie-optreden op California Dreamin’ is namelijk één grote anticlimax. Tegen de tijd dat het zo ver is, heeft haar relatie met Connor een nogal dramatische wending genomen. De knappe vriend van haar moeder is niet helemaal de persoon waarvoor hij zich uitgaf, en is bovendien een belangrijke grens overschreden. Mia, die dacht dat ze er wel klaar voor was om een vrouw te worden (‘I’m not a bloody kid, you know’), staat nu in haar joggingpak tussen de sexy meiden en komt er achter dat er eigenlijk iets heel anders van haar wordt verwacht dan stoere hiphop-moves. En zelfverzekerd sexy doen, zoals de anderen, is wel het laatste waartoe ze nu in staat is, of waar ze trek in heeft.
Mia vertrekt aan het einde van Fish Tank inderdaad. Niet naar de kostschool, niet naar L.A., maar voor een roadtrip met haar vriendje uit de buurt. Of ze terug komt, en wanneer, laat de film in het midden. Haar moeder is haar liever kwijt dan rijk, maar voordat Mia de deur achter zich dicht trekt, doen ze samen een dansje. Ik houd het niet droog bij deze scène, mijn favoriete dansscène in een film, ook al stelt de choreografie weinig voor. Mia doet wat pasjes voor op Life’s a Bitch van Nas en haar moeder spiegelt ze. Het is na bijna twee uur de eerste toenadering tussen de twee, schijnbaar alleen mogelijk in de wetenschap dat ze binnenkort van elkaar verlost zijn.
Waar California Dreamin’ een melancholisch liedje is in de verpakking van een zomerhit, is Life’s a Bitch juist een behoorlijk optimistisch nummer met een cynisch, ogenschijnlijk défaitistisch refrein. ‘The essence of adolescence leaves my body,’ rapt Nas, ‘Now I'm fresh and my physical frame is celebrated ‘cause I made it.’
Mia verdient een nieuwe start.
--
Krijg je van Fish Tank ook zo'n zin om te dansen? Dat kan. Op 29 maart organiseren we Vive la Ville, de clubnacht van je filmdromen in Generator in Amsterdam. Meer info en tickets vind je hier.
