Tien vragen aan Pat Boonnitipat, de regisseur en scenarist van huil-hit How to Make Millions Before Grandma Dies

TikTok stond er vol mee deze zomer: filmpjes van mensen die oncontroleerbaar in tranen uitbarstten in de bioscoop, bij de Thaise kaskraker How to Make Millions Before Grandma Dies. Natte wangen, snotterige neuzen, onbeheersbaar gesnik. Voor het debuut van regisseur Pat Boonnitipat lijkt het woord ‘tranentrekker’ te zijn uitgevonden. Toch is How to Make Millions, over een jonge gamer die tijdens het mantelzorgen een bijzondere band ontwikkelt met zijn terminaal zieke oma, geen platte tear-jerker maar een klein, universeel verhaal over medemenselijkheid en de onbetaalbare waarde van levenservaring. Het gaat over de luie M en brutale Amah, kleinzoon en oma; over hun familieleden die alleen maar met zichzelf of hun werk bezig zijn; over opportunisme en discipline; over haast en liefdevolle aandacht; en over een veranderend Thailand, waar traditie onder druk staat en respect voor de oudere generatie misschien niet meer hetzelfde betekent als vroeger. Maar de belangrijkste les van de film, en de reden waarom vrijwel niemand het erbij drooghoudt, is dat onze tijd samen eindig is, en dat je nooit iemand voor lief moet nemen.

Een waardevolle boodschap van de 24-jarige Bonnitipat, die ook meeschreef aan het scenario en het verhaal deels baseerde op het karakter van zijn eigen oma, waar hij als kind bij woonde en tijdens het schrijven weer bij introk. Hoe voelt het om de film zó bij mensen binnen te zien komen? En wat heeft hij er zelf van geleerd? We legden hem per mail tien brandende vragen voor.

En dan is je debuutfilm meteen een TikTok-sensatie. Hoe voelt het nou om een film te maken waar mensen zo emotioneel van worden?

‘Als filmmaker is het een zegen als mensen zo op je film reageren, en dat filmen en posten. De reactie van je publiek op zo'n manier kunnen zien, daar leer je als maker heel veel van. Ik moet zeggen dat ik zelf ook wel een beetje moest huilen tijdens de première, maar ik was te veel bezig met de reactie van de zaal om me echt te laten gaan.’

Amah lijkt erg op mijn oma. Die was ook lief, maar nooit in staat om te zeggen dat ze van iemand hield

‘Ik heb veel van die TikTok-filmpjes bekeken. Er was er eentje van een familie die hun oma meenam naar de bioscoop – dat doen mensen sowieso veel trouwens – en daarin zag je dat iedereen moest huilen – de dochter, de neef – behalve de oma. Die zei: ‘Ik hoef niet te huilen, want dit is geen verdrietige film, maar een doodgewoon verhaal.’ Dat raakte me, want dat is precies hoe mijn eigen oma reageerde. Zij moest ook niet huilen. Ze zei dat haar echte leven veel harder was dan de film. Ik vind dat ergens best grappig, en op de een of andere manier ook zo echt, en tekenend voor het verschil tussen ons.’

Ik wilde na het kijken direct al mijn nog levende familieleden opbellen om ze te vertellen hoe dol ik op ze ben. En ik miste mijn oma heel erg. In hoeverre is de film op jouw eigen familiegeschiedenis en herinneringen gebaseerd?

‘Het idee komt van scenarist Thodsapon Thiptinnakorn, die zelf ooit voor zijn stervende oma zorgde. Hij schreef er een kort verhaal over. De producent gaf dat verhaal weer aan mij. Bij het lezen viel me vooral de band tussen M en zijn oma op, daar ging ik op aan. De twee jaar erop schreven Thodsapon en ik verder aan het scenario, en hadden we het veel over onze families en herinneringen. How to Make Millions Before Grandma Dies is geen autobiografische film, maar de personages zijn zeker gebaseerd op mensen in onze nabije omgeving. Het personage van Amah, bijvoorbeeld, lijkt echt heel erg op mijn oma. Die was ook lief, maar nooit in staat om te zeggen dat ze van iemand hield.’

Hoe is het om een scenario te schrijven over mensen die zo dichtbij je staan?

‘Schrijven vanuit je eigen ervaring is in veel opzichten makkelijker, denk ik. Maar het heeft een effect op iedereen om je heen. Dat merkte ik tijdens de première: terwijl er veel mensen aan het huilen waren, zat het merendeel van mijn eigen familie na afloop heel stil in hun stoel. Ze huilden niet, reageerden nauwelijks, hadden zo'n starende blik. Ik begreep eerst niet waarom, maar na een tijdje bespraken we het samen en gaven zij aan dat het zien van hun eigen levens op het scherm ervoor zorgde dat ze niet wisten hoe ze zich moesten voelen. Alsof hun gevoelens naar de film waren overgedragen, waardoor ze zelf niet meer konden ervaren. Heel gek, maar ook interessant.’

How to Make Millions Before Grandma Dies begint als een soort komedie en eindigt als een verhaal over liefdevolle aandacht, zorg, en hoe je nooit dingen voor lief moet nemen. Hele rake thema’s.

‘Thanks, daar wilde ik ook echt een film over maken. Terwijl ik aan het schrijven en regisseren was, was ik heel bewust met al die lagen bezig. Ik probeerde er zoveel mogelijk dingen in te stoppen, dingen uit mijn eigen leven maar ook dingen die ik zag gebeuren in de maatschappij. Die centrale relatie moest geloofwaardig zijn, waardoor er ruimte over zou blijven voor interpretatie. Mijn hoop is dat er daardoor iets inzit voor iedereen, iets waar je mee aan de slag kan.’

Ik heb zelf nogal de neiging om precies te zeggen wat ik vind. Toen ik jonger was vonden mensen dat soms ongemakkelijk

Eerlijkheid is ook een belangrijk thema in de film. Het is wat M en Amah verbindt: hij is de enige die haar durft te vertellen dat ze terminaal ziek is, waardoor hij haar vertrouwen wint. Is eerlijkheid voor jou ook een belangrijke eigenschap?

‘Ik heb zelf nogal de neiging om precies te zeggen wat ik vind. Toen ik jonger was vonden mensen dat soms ongemakkelijk. Misschien lijk ik daarin op M, en dacht ik met deze film dat deel van mezelf te kunnen herdefiniëren. Daarnaast geloof ik dat het voor mensen met kanker heel belangrijk is om zich mentaal te kunnen voorbereiden, en de vrijheid te krijgen om hun eigen keuzes te maken. Los van de relatie tussen M en Amah is dat een complex thema dat al lang deel uitmaakt van de Thaise cultuur. Ik wilde het in de film stoppen om het bespreekbaar te maken, en het generatieverschil hierin te laten zien. Jonge mensen zijn er veel opener over.’

Ik moest tijdens de scènes over de erfenis denken aan hoe mijn oma, mijn nichtje en ik altijd grapjes maakten over wie oma’s zijden sjaaltjes zou erven als ze er niet meer was. Een grappige anekdote wellicht, maar iets dat in deze film staat voor het beheer van ons nalatenschap, en wat de waarde is van de oudere generatie. Heb jij het gevoel dat jonge mensen anders omgaan met ouderen dan vroeger? En is dat waar waar het personage van M voor staat?

‘Fijn dat je zo’n persoonlijk verhaal met me deelt, it’s really cute. In de voorbereiding op de film hebben we veel gesproken met mensen uit verschillende generaties. Het bleek dat de gevoelens en ervaringen binnen die generaties vaak overeenkwamen, of het nou ging om hoe er naar familiebanden werd gekeken, of zoiets als de vanzelfsprekendheid van mantelzorg. De erfenis en hoe die zich tot familierelaties verhoudt was nog zo'n punt waar iedereen in meer of mindere mate ervaring mee had. We hebben die verhalen, de losse elementen en de onderlinge relaties die er uit naar voren kwamen, gedeconstrueerd en in de film opgenomen. M is als personage bijvoorbeeld een combinatie van de jongere mensen die we gesproken hebben, en wijzelf. Wij zien de wereld door zo'n andere bril dan onze ouders en grootouders. En het zal voor de generaties na ons ook weer anders zijn. Dat verschil wilden we vastleggen.’

En is dat verschil een specifiek Thais fenomeen?

‘Ik denk dat er universele elementen in het verhaal zitten, maar er zit zeker ook veel in dat specifiek voor Thaise mensen geldt. Vroeger leefden we in Thailand in grotere familie-eenheden. Er woonden soms vijf generaties onder één dak. Dat is de afgelopen drie decennia enorm veranderd, mede door de influx van nieuwe culturen. We zitten in een transitie van één manier van leven naar allemaal nieuwe invloeden en vormen van samenzijn: nuclear families, kinderen die het huis uitgaan om in hun eentje te gaan wonen. Daardoor zie je nu vaak maar één generatie per adres. Dat heeft enerzijds bepaalde intergenerationele conflicten verminderd, maar ook weer nieuwe uitdagingen met zich meegebracht waarvan we helemaal nog niet weten hoe we ermee om moeten gaan.’

‘Een ander specifiek cultureel fenomeen in de film is de Chinese achtergrond van Amah, en hoezeer ze daar dagelijks mee bezig is. Die connectie met haar en onze Chinese roots ging eigenlijk vanzelf, want de kennis van de oudere generatie komt direct uit het verleden: de rituelen die ze uitvoeren, de verhalen die ze vertellen aan hun kinderen en kleinkinderen, de kennis die ze dagelijks toepassen, dat is allemaal overdrachtelijk. Ik vind dat interessant en charmant, dus ik heb in het scenario zoveel mogelijk van dat soort elementen opgenomen.’

Heb je een favoriete scène uit de film?

‘Er is één shot waar ik erg dol op ben, namelijk het moment dat oma haar haar moet afscheren na de chemo. Het is een shot van de achterkant van haar kale hoofd, terwijl ze M heel feitelijk instrueert hoe hij de rijstpap moet omroeren. Het is mooi gedraaid door de cinematograaf en voor mij een simpele manier om zo’n groot verdriet tastbaar te maken. Het is gewoon wat het is.’

Met de jaren weet ik het steeds zekerder: een goede film is een essentieel onderdeel van het leven

Je was al sinds 2020 met deze film bezig, en het is je debuut. Wat is de grootste les die je hebt geleerd in het maakproces, en wat was de grootste uitdaging?

‘De grootste lessen heb ik geleerd door andere films te kijken. Er zijn veel films waar ik me door heb laten inspireren, met name uit de Japanse en Koreaanse cinema. Daar heb ik echt bij afgekeken hoe ik de neteligheid van zo'n gelaagde relatie op beeld kon overbrengen. De grote regisseurs waar ik naar opkijk zijn vaak superprecies in hun werk, waardoor ieder klein moment in de film ergens voor staat, en het publiek allemaal dingen tegelijk laat voelen. Die momenten zitten vol informatie, gevoel, content, context. Voor mij is de schoonheid van film dat kijkers van verschillende achtergronden ernaar kunnen kijken en het op hun eigen manier interpreteren. Ik heb die gelaagdheid in deze film echt geprobeerd toe te passen. De grootste uitdaging, en tegelijkertijd ook een grote les, was het belang van tijd. Ik heb weleens aan een tv-serie gewerkt waar de planning zo strak was, de dagen zo lang en het budget zo beperkt dat iedereen er ongelukkig van werd en de emotionele laag van het verhaal eronder leed. Dat wilde ik nooit meer meemaken, dus voor deze film heb ik aangegeven dat ik veel tijd nodig had, genoeg tijd om ruimte te maken voor creativiteit. Dat heb je écht nodig.’

Wat hoop je met je films te bereiken, naast mensen aan het huilen maken?

‘Met de jaren weet ik het steeds zekerder: een goede film is een essentieel onderdeel van het leven. Films zien uit andere landen, in andere talen, geeft je zo veel perspectief en begrip. Het kan de taalbarrière doorbreken, en daar heeft iedereen iets aan.’