Mia Hansen-Løve over Un beau matin: ‘Mijn films zijn een onverwoestbaar archief van mijn leven’

Vlak voordat Bergman Island in de Nederlandse filmtheaters zou gaan draaien, ging alweer de vólgende film van regisseur Mia Hansen-Løve, Un beau matin, in première op het filmfestival van Cannes. In dit persoonlijke portret maken we kennis met de Parijse Sandra (Léa Seydoux) en haar familie en leren we vooral Hansen-Løve zelf weer een stukje beter kennen.

Rouw, verliefdheid, leegte en ergens vurig naar verlangen: in Un beau matin komen de soms tegenstrijdige emoties allemaal tegelijk. Ze botsen, ze schuren; ze versterken elkaar en heffen elkaar op, of lopen in elkaar over. Net als in het echte leven. Dat realisme is voor Hansen-Løve van levensbelang: ‘Mijn films helpen me om beter met het leven om te gaan. Bijvoorbeeld toen ik als melancholische twintiger de zwaarte van het bestaan maar met moeite kon dragen. Daarom zeg ik wel eens: film heeft mijn leven gered.’

Die zwaarte zien we terug bij dertiger Sandra, die moeite heeft het verdriet om haar overleden partner een plek te geven in haar volgeplande leven. Haar dochtertje moet op tijd naar school, Sandra moet naar haar werk als tolk en ze brengt de vrije momenten door bij haar steeds zieker wordende vader Georg (Pascal Greggory). Het is een confronterend beeld: de eens gevierde filosofieprofessor lijdt aan geheugenverlies en vergeet gaandeweg alles wat ooit belangrijk voor hem was. Hij vergeet de inhoud van de vele boeken die zijn Parijse appartement vullen, hoe je voor jezelf moet zorgen en, hoe schrijnend ook, hij vergeet wie zijn dochter is.

Films zijn mijn antwoord op de behoefte om niet te vergeten

Sandra probeert zich ondertussen te verzetten als de filosofieboeken bij het grofvuil belanden en als Georg naar een verzorgingshuis moet waar hij niet meer is dan Bewoner X. Maar waar vecht ze eigenlijk tegen? En hoeveel zin heeft het om keer op keer de discussie aan te gaan, als ook Vader Tijd niet immuun is voor vergeetachtigheid?

Het zijn vragen die voor Hansen-Løve direct verbonden zijn met het filmmaken. ‘Films zijn mijn antwoord op de behoefte om niet te vergeten. Ik maak films zodat ik belangrijke dingen vast kan leggen in een onverwoestbaar archief van mijn leven. Ik kan de mensen waar ik van hou letterlijk vastleggen door ze te filmen, zoals ik heb gedaan door mijn honderdjarige grootmoeder de oma van Sandra te laten spelen. Of meer symbolisch, zoals in het personage van Isabelle Huppert in L’avenir, dat sterk geïnspireerd is op mijn moeder, en Georg uit Un beau matin, die veel weg heeft van mijn vader. Maar het kan ook gaan om gevoelens die ik heb doorstaan en niet wil vergeten. Momenten van pijn of verdriet, die om welke reden dan ook heel mooi waren. Die herinneringen wil ik koesteren. De films zijn mijn houvast, doubles van het echte leven. Een spiegel waarin ik mezelf herken zonder mijn exacte evenbeeld te zien. Het idee dat ik alles heb vastgelegd, biedt troost op de momenten waarop ik wordt overvallen door het gevoel dat alles zo snel voorbij gaat.’

Als Sandra in de spiegel kijkt, voelt ze zich vervreemd van wie ze voor zich ziet. Haar lichaam is verworden tot een praktisch ding dat haar van de ene plek naar de andere brengt, en als tolk herhaalt ze slechts de woorden van een ander. Maar wat heeft Sandra zelf te vertellen? En vooral, wat vóelt ze nou eigenlijk? Een verboden liaison met een vriend van vroeger, Clément (Melvil Poupaud), breekt haar uit haar sleur en dwingt Sandra om na te denken over hoe ze herinnerd wil worden.

Nu ik de werkelijkheid in de ogen heb kunnen kijken, kan ik weer verder

Hansen-Løve: ‘De affaire met Clément helpt Sandra om haar lichaam te voelen, haar eigen persoon weer te ontdekken en in te staan voor haar eigen verlangens. Dan blijkt dat ze helemaal niet zo in zichzelf gekeerd is als het eerst lijkt. Ik heb iets soortgelijks meegemaakt. Ook ik heb erover nagedacht om vertaler te worden en in de voetsporen van mijn vader te treden die als filosofieprofessor altijd bezig was met de ideeën van een ander. Net als bij Georg vertelde de boekenkast van mijn vader veel over wie hij was. De kast stond symbool voor zijn verlegenheid. Georg en hij zijn mensen die zich het liefst verstoppen achter de boeken. Ze plaatsen zichzelf nooit op de voorgrond. Eerst dacht ik dat ik ook zo was. Zelfs toen ik begon met films maken probeerde ik mezelf wijs te maken dat mijn verhalen niet autobiografisch mochten zijn. Maar wie hield ik voor de gek? Mijn films gaan niet over anderen, ik heb het altijd over mezelf. Iemand als mijn vader zou nooit een film kunnen maken, daar was hij veel te bescheiden voor. Ik ben het tegenovergestelde. Un beau matin is een ode aan de bescheidenheid van mijn vader en een viering van onbeschaamde zelfexpressie. Het ene is niet beter dan het andere, ik kan beide erg waarderen.’

Maar hoe luid Sandra zich ook uitspreekt tegen Clément of hoe graag ze ook wil dat haar vader voor even weer die bescheiden filosofieprofessor is: het leven laat zich niet altijd bedwingen. En zo kan een film vol gekoesterde herinneringen plots het toneel worden van de melancholie die Hansen-Løve al filmend probeert te verdringen. ‘Melancholie ligt altijd op de loer. Tijdens het maakproces dompel ik me helemaal onder in het stukje leven dat ik niet wil vergeten. Dat is confronterend en kan pijnlijk zijn, maar dat doe ik juist zodat ik het daarna los kan laten. Ik kijk mijn films nooit terug. Voor mij is het idee dat de film bestaat en voortleeft genoeg. Nu ik de werkelijkheid, inclusief de schoonheden en obstakels, in de ogen heb kunnen kijken via mijn zelfgemaakte spiegel, kan ik weer met goede moed verder.’