Regisseur Arthur Harari (uit Frankrijk) over zijn Japanse verhaal Onoda: ‘Ik kom met een frisse blik’

Let op: milde spoilers.

Er was eens een Japanse soldaat die weigerde te geloven dat de Tweede Wereldoorlog was verloren. Gestationeerd op het Filipijnse eiland Lubang verschuilde hij zich 10.000 dagen en nachten in het bos en voerde zijn eigen kleine guerrillaoorlog, wachtend op versterking. Het verhaal van Hiroo Onoda is echt ongelofelijk, maar ook echt gebeurd. In 1945 vluchtte hij de bergen in en tot 1974 negeerde hij ál het nieuws over de nieuwe wereldorde dat tot hem kwam via megafoons, achtergelaten kranten en een draagbare radio. 10.000 dagen levend als zelfverkozen castaway in het woud. Hoe houd je dat vol?

Een van de antwoorden is dat inlichtingenofficier Onoda, wiens naam de film draagt, niet alleen was. (Daarover later meer.) Een ander antwoord: het ging in stapjes. We zien eerst hoe Onoda tijdens zijn opleiding op het hart wordt gedrukt dat opgeven nooit een optie is. Eenmaal aangekomen op Lubang, waar hij als onervaren kracht het daar gestationeerde leger moet behoeden voor een nederlaag, is er eigenlijk al geen redden meer aan. De Amerikanen kloppen op de deur en de Japanse soldaten staan op hun laatste benen. Ondertussen barst Onoda nog van de trots en ambitie.

Er volgt een vlucht de natuur in, zonder dat er contact kan worden gelegd met de legerleiding. Een voor een haken de manschappen af, maar samen met drie anderen houdt Onoda de moed erin. Dít is het moment om te laten zien wat ze waard zijn. Door vanuit het woud speldenprikken uit te delen, kunnen ze met z’n vieren een comeback van de Japanners voorbereiden, is het idee. En hoe meer dagen er voorbijgaan, hoe groter Onoda’s vertrouwen in die missie. ‘De perceptie van het personage, maar ook die van de toeschouwer, verandert gedurende de film. Vanwege de tijd die verstrijkt binnen het verhaal, maar ook vanwege de speelduur’, analyseert de Franse regisseur Arthur Harari, wanneer we hem spreken op het Filmfestival van Cannes in 2021. Zijn film Onoda, die 167 minuten duurt en bijna 30 jaar bestrijkt, is dan net in première gegaan als openingstitel van het alternatieve zijprogramma Un certain regard. 

Is hij een held? Een moordenaar? Is hij belachelijk of is hij iemand om tegenop te kijken?

‘Het verhaal van Onoda kent verschillende stappen, lange stappen. Daardoor verschuift het tempo van mijn film. Hij begint traag, met de proloog. Daarna gaat het wat sneller, wanneer Onoda aankomt op Lubang. Op dat moment is het meer een oorlogsfilm. Wanneer de Amerikanen vertrekken, moet Onoda zijn eigen oorlog bedenken in zijn hoofd. Dat heeft tijd nodig.’ 

Wordt Onoda langzaam gek?

‘Voor mij is hij is niet gek op een klinische manier. Helemaal niet. Hij is er helemaal bij met zijn hoofd. Hij is ook niet volledig losgeslagen van de maatschappij. Het is nog steeds mogelijk om met hem te communiceren. Onoda weigert alleen te geloven wat hem verteld wordt en dat creëert een soort madness.’ 

En hoe zit het met de drie andere mannen die zich door hem laten overhalen om te blijven?

‘Het was heel interessant om de onderlinge relaties, die steeds veranderen, te laten zien. Onoda was maar heel even alleen, zeker in vergelijking met de lange periode die hij met de andere soldaten doorbracht. Met z’n vieren zijn ze eerst een patrouillegroep, daarna is het meer een gezin en binnen dat gezin ontstaan twee koppels. Twee vechten er als broers, de anderen zijn de ouders. Ouders die ook weer broeders worden. Dat is fascinerend.’ 

De belangrijkste momenten waarop als toeschouwer je perceptie van de soldaten verandert, zijn die wanneer ze in contact komen met de inwoners van Lubang. Die zijn zich van geen kwaad bewust, maar Onoda en de anderen behandelen ze nog decennialang als de vijand.  

‘Het is een feit dat Onoda en zijn mannen veel mensen hebben vermoord op een gewelddadige, shocking manier. Waaronder burgers. Het aantal mensen dat hij heeft vermoord, en de manier waarop, is behoorlijk vaag en niet goed gedocumenteerd. Als ik het echt had willen weten, had ik naar het eiland moeten gaan en daar met de mensen moeten praten. Dat heb ik niet gedaan, dat kon ik niet echt doen. Ik wilde het ook niet, want ik wilde vrij zijn om te kiezen. Mijn film is geen documentaire. En er is al veel precieze informatie beschikbaar, genoeg vond ik, om dingen te verzinnen en te creëren.’

Heeft u een idee van hoe de inwoners van de Filipijnen denken over Onoda?

‘Voor de Filipijnen is Onoda een crimineel en ze hebben gelijk. Dat was hij. Het is ook nog niet zo lang geleden gebeurd allemaal. Hij heeft mensen die nu nog leven destijds het leven deels tot een hel gemaakt. Er waren een aantal Filipijnse acteurs bij de cast en ik voelde me gesterkt omdat zij begrepen wat ik met dit verhaal wilde vertellen. Ze zagen mijn intenties. Ze zagen dat ik het verhaal niet vertelde vanuit een lokaal perspectief. ‘

‘Een van de jonge acteurs vertelde dat hij zich extra goed had voorbereid. Hij probeerde de rol te spelen alsof hij alle Filipijnen uit die tijd was. Hij probeerde de emoties van iedereen te vangen in zijn personage. Hij dacht aan álle mensen.’ 

Mijn film is geen documentaire

Wat is uw relatie met Japan? Het is bijzonder dat u als Franse filmmaker over deze Japanse historische figuur een film heeft gemaakt.

‘Dat ik een buitenstaander was had een grote impact. Het is niet makkelijk voor Japanners om dit verhaal te vertellen. Want wat is Onoda? Is hij een held? Een moordenaar? Is hij goed of is hij slecht? Is hij belachelijk of is hij iemand om tegenop te kijken? Zijn verhaal gaat over het leger en nationalisme, over het verlies van een land, over de keizer. Allemaal complexe onderwerpen binnen Japan. Daarom is er denk ik nog nooit een film over hem gemaakt. Meerdere acteurs vertelden mij dat het goed was dat een buitenstaander dit verhaal nu vertelde. Ik heb veel meer vrijheid. Ik kan kijken voorbij wat dit verhaal zo uitzonderlijk maakt. Ik kom met een frisse blik.’

Zit er ook een film in het leven van Onoda nadat hij weer thuis is gekomen?  
‘Ik heb alles verteld wat ik over hem wilde vertellen. Ik ben heel erg ontroerd door zijn verhaal, precies tot het moment dat hij terugkeert naar Japan. In het echte leven was hij politiek nogal rechts en nationalistisch. Geen onaardige man, maar niet zo inspirerend en vreemd.’