Working Woman laat zien waarom mannen een eigen emancipatiebeweging nodig hebben

Working Woman gaat over het ‘grijze gebied’, zegt regisseur Michal Aviad in dit lezenswaardige interview in de Volkskrant. Met het grijze gebied bedoelt ze het gebied net vóór de grens van ‘grensoverschrijdend’. Waar die grens ligt, is niet altijd even duidelijk: hij schuift soms op, hij is persoonlijk, hij is subjectief. Dát gebied probeert Aviad zo goed mogelijk in beeld te brengen in Working Woman, waarin dertiger Orna zich continu moet verhouden tot haar baas Benny, die steeds uittest hoe ver hij kan gaan.

Op haar eerste werkdag zegt Benny tegen Orna dat ze vaker een rok zou moeten dragen. Dat stellen cliënten op prijs. Hij glimlacht er bemoedigend bij, zodat zijn opmerking hulpvaardig en goedbedoeld overkomt. En het is advies op professioneel gebied – het gaat tenslotte over cliënten, daarbij is een eerste indruk belangrijk! Een tijdje later merkt Benny op dat het Orna goed zou staan als ze haar haar los zou dragen. Gewoon. Een tip. Aardig.

Later in de film pelt Benny een sinaasappel en biedt hij Orna een partje aan. Je kan niet echt zeggen dat daar iets mis mee is. Ook aardig, toch? Tóch is er iets mis mee. Go see for yourself. Aviad brengt deze subtiliteiten in Working Woman perfect in beeld. Hoe Orna haar haar los draagt, maar na een opmerking van Benny de volgende dag toch weer met een strakke knot verschijnt. Wat voor kleding ze draagt en hoe goed ze daarover nadenkt. Het geluid van haar hakken op een betonnen trap – want hakken worden, in de makelaarssector van Benny en Orna, gezien als ‘professioneel’. Een nadeel van hakken: je kunt er niet erg hard op rennen.

Het grijze gebied, wat is dat precies? En voor wie is het grijs? 

Ik keek Working Woman in een continue staat van paraatheid. Ik dacht: Ren, Orna! Ook al is het niet helemaal duidelijk waarvoor! Ook al heb je die hakken aan!

Ik keek Working Woman in een continue staat van paraatheid

Iedere keer als Orna alleen met Benny in één ruimte was, schoot mijn adrenalineniveau omhoog. Terwijl Benny op het eerste gezicht echt een sympathieke vent lijkt. Hij helpt haar. Hij fungeert als een soort mentor. En bovenal: hij doet niks. (Of, tenminste, in eerste instantie.) Hij complimenteert haar. Hij laat haar een plek zien met een mooi uitzicht. Totaal afgelegen, maar wél een mooi uitzicht. Hij nodigt haar uit op een feestje, mét haar man. Niks mis mee, toch? Hij bestelt, zonder te overleggen, sushi voor hun allebei, als ze 's avonds moeten overwerken. Hij doet een keer het licht uit als ze alleen zijn op kantoor. Voor de grap. Kan ze niet tegen een grapje? Hij doet toch niks?

Ik denk dat het grijze gebied voor de meeste vrouwen helemaal niet zo grijs is. Dat, als jouw baas ongevraagd sushi voor jullie beiden bestelt en dat 's avonds samen met jou wil eten, alleen op een verder verlaten kantoor, dat niet écht onschuldig is. Misschien doet hij niks. Misschien lijkt het aardig. Je kunt er niet echt iets van zeggen, nee. Maar ik denk dat de meeste vrouwen, op basis van hun levenservaring, de verhoudingen in de wereld, de verhoudingen op een kantoor, de afhankelijkheidsrelatie die ze hebben met hun werkgever, (helaas) weten, in zo’n sushi-situatie: ik moet op mijn hoede zijn. Dat weten ze bij hun baas, en dat weten ze ook bij een willekeurige vreemde in de trein, op straat, in een café. Over het algemeen zijn vrouwen daarop getraind.

Ik denk dat het grijze gebied voor de meeste vrouwen niet zo grijs is

Een collega van mij ging naar deze film en besprak ‘m na afloop met andere bezoekers. De vrouwelijke bezoekers waren helemaal aangedaan. Mijn collega dacht: iedere man zou deze film moeten zien! De enige man in het publiek zei na afloop: ‘Ik snap niet echt waarom de hoofdpersoon zó overtrokken reageert.’

Nou, mede-feministen. Daar gaat onze hoop op een betere wereld. 

Ik hou er helemaal niet van om te generaliseren over mannen en vrouwen! Want alles is altijd veel genuanceerder dan ik denk en er zijn godzijdank heel veel mannen die deze generalisatie ontstijgen. Maar ik ga nu toch generaliseren. Want ik denk dat deze uitspraak illustreert dat het grijze gebied voor mannen vaker wél grijs is. Verwarrend grijs.

Benny is verliefd op Orna. Hij interpreteert de zaken op een manier die hem het beste uitkomen. Hij is in de war – hij denkt: waarom zou ze me niet willen? Ik ben machtig en invloedrijk en ook nog eens aardig. Orna’s echtgenoot, aan wie ze later vertelt wat er is gebeurd met Benny, is óók in de war. Hij denkt: waarom vertelde mijn vrouw me dit niet eerder? Wat verzwijgt ze voor mij? Hij wordt jaloers en aggressief.

Het is voor mannen moeilijker dan voor vrouwen om aan strenge genderregels te ontsnappen

Hij snapt het niet. Benny snapt het ook niet. Aviads Working Woman probeert de nuances van zo’n situatie te laten zien, duidelijk te maken hoe zoiets in z’n werk gaat, maar een heel systeem van gendernormen en de bijbehorende toxic masculinity leg je niet zomaar bloot. Aviad zegt in het Volkskrantinterview dat ze denkt dat het feminisme gebaat zou zijn bij mannen die zich uitspreken: ‘Mannen hebben namelijk ook heel veel te winnen.’ Dat is waar. Zoals Working Woman laat zien: mannen ondervinden ook de nadelen van dit gendersysteem.

Steeds vaker denk ik: wat een gemis dat er geen emancipatiebeweging is voor mannen. Natuurlijk, er is het feminisme (hoera, en bedankt voor mijn stemrecht). Het feminisme is er óók om mannen uit hun verstikkende genderrol te bevrijden – er is zelfs een hele sectie masculinity studies binnen het veld van gender studies. Maar helaas, zelfs de meest progressieve mannen die ik ken zullen zichzelf zelden een feminist noemen. Tragisch, maar waar. Ze hebben echter óók geen andere emancipatiebeweging (afgezien van Men’s Rights Activism, clubjes mannen die juist nog sterker aan lang vervlogen en achterhaalde ideeën van mannelijkheid vasthouden). Het is voor mannen moeilijker dan voor vrouwen om aan strenge genderregels te ontsnappen. Dat is jammer. Want wát een winst, als een film zoals Working Woman niet meer zo herkenbaar zou zijn.