Een guilty pleasure is niets om je voor te schamen

Meryl Streep zit er bijna niet in en het ultiem geestdodende personage Sky wel. Maar dat is echt het enige wat me tegenviel aan Mamma Mia! Here We Go Again. De laatste dag van Pride Week leek me een perfect moment voor deze musical. Ik keek al maanden uit naar het tweede deel van ABBA-vertolkingen op een fictief Grieks eiland, met als voornaamste aanleiding dat Meryl Streep en Cher allebei op de aftiteling staan. (Cher speelt Meryls moeder terwijl ze eigenlijk maar drie jaar ouder is en daarom alleen al is de casting director van deze film een onverschrokken held.)

Er waren natuurlijk veel meer redenen om naar het vervolg op Mamma Mia! te gaan (niet in de laatste plaats Meryls iconische tuinbroek), maar ondanks een overdaad aan pluspunten krijgt de tweede Mamma Mia! over het algemeen het stempel ‘slechte film’, ‘zo-slecht-dat-het-leuk-is’, of guilty pleasure. Wat betekent het eigenlijk om een film zo te kwalificeren?

Er zijn natuurlijk een paar invloedrijke instituten die voorschrijven wat een ‘goede’ film is. Filmmakers worden gelauwerd door de Academy en op internationale filmfestivals, in de krant en online analyseren recensenten de nieuwste releases en het gewone volk mag cijfers geven op IMDB of Rotten Tomatoes. Wat de Academy, de recensentenwereld en IMDB/Rotten Tomatoes met elkaar gemeen hebben? Het zijn voornamelijk straight white men die hun mening verkondigen. Nu denk ik niet dat Mamma Mia! opeens een Oscar zou winnen als de Academy uit een verzameling internationale lesbo’s zou bestaan, maar ik denk wel dat films vanuit veel interessantere perspectieven zouden worden bekeken als al deze clubs diverser zouden zijn. En dat een film als Mamma Mia! in ieder geval niet automatisch als guilty pleasure wordt afgedaan.

Guilty pleasures houden ons gevangen in een cultuur van ‘goede’ smaak die exclusief, beperkend en vaak ontzettend saai is

De term guilty pleasure impliceert dat je iets verkeerd doet: waarom zou je je anders schuldig moeten voelen? Het klinkt alsof je je moet schamen voor iets wat je leuk vindt. Socioloog Pierre Bourdieu beschreef in Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste (1985) al hoe ‘goede smaak’ en een specifieke identiteit met elkaar verweven zijn: wat je leuk vindt bepaalt hoe je gezien wordt door anderen. Wie dacht dat het postmodernisme de weg vrij heeft gemaakt voor de interactie en coexistentie van hoge en lage cultuur heeft het mis. Zoals Bourdieu beschrijft kan je culturele status verwerven door je een bepaalde smaak aan te meten.

Dus als je dan iets leuk vindt dat jouw zorgvuldig gecureerde imago niet ten goede komt, noem je het een guilty pleasure. Zo kun je er afstand van nemen en blijft je identiteit intact. Zonde! Guilty pleasures houden ons gevangen in een oppervlakkige cultuur van zogenaamd ‘goede’ smaak die exclusief, beperkend en vaak ontzettend saai is. Zonde van alle lol die je kunt hebben als Cher haar entree doet in Mamma Mia! Here We Go Again en dan zegt, met het meest Amerikaanse accent ooit: ‘Je suis arrivée.’ Het leven is te kort om daar niet van te mogen genieten.

Daarnaast is het opvallend hoe vaak guilty pleasures dingen zijn die gemaakt zijn door en/of voor vrouwen, en/of die vooral in de gay scene worden gewaardeerd. Op het Pride-feestje waar ik de nacht vóór mijn filmbezoek was, werd Kelly Clarksons Since U Been Gone opgevolgd met Pinks Raise Your Glass en Lady Gaga’s Dance in the Dark. Stuk voor stuk zogenaamde guilty pleasures. Zoals de muziek van ABBA ooit is ge-upgrade van guilty pleasure naar (acceptabeler) camp, gebeurt dat misschien ook met Mamma Mia! Want dát is precies wat deze film is. Mamma Mia! Here We Go Again is een film waarin de maneschijn boven de zee overduidelijk een goedkoop special effect is, waarin men te pas en te onpas in zingen uitbarst en waarin nauwelijks een verhaallijn te bekennen is. Maakt dat het een slechte film? Nee. Het is camp, en binnen die cultuur (die niet minder is dan een andere cultuur) past Mamma Mia! perfect. Het is een film waarin iedere zin die Cher uitspreekt onmiddellijk een cultstatus verwerft en waarin veel te veel cameo’s zitten. Gewoon, omdat het grappig is.

Gay zijn is geen guilty pleasure. En vrouwelijk zijn ook niet

Susan Sontag schrijft in Notes on Camp (1966) dat het punt van camp is om het serieuze te ‘onttronen’: ‘Camp is speels, anti-serieus. Men kan [in camp] serieus zijn over het frivole, frivool zijn over het serieuze.’ De esthetiek van Mamma Mia! is vrolijk en hoewel vrolijkheid vermakelijk is, maakt het zelden een ‘goede’ film. Sontag schrijft daarnaast over de relatie tussen camp en homoseksualiteit: ‘While it's not true that Camp taste is homosexual taste, there is no doubt a peculiar affinity and overlap. (…) homosexuals, by and large, constitute the vanguard – and the most articulate audience – of Camp.’

Ik denk niet dat iedereen Mamma Mia! leuk gaat vinden. Vast niet. Maar de mensen díé deze film leuk vinden, zijn vaak vrouw en/of gay. En met de term guilty pleasure klinkt het alsof vooral vrouwen en gays zich moeten schamen voor wat ze leuk vinden omdat het niet algemeen geaccepteerd ‘goed’ is. En dat is niet zo. Vrouwelijke of gaye dingen leuk vinden maakt die smaak niet tot guilty pleasure. Gay zijn is geen guilty pleasure. En vrouwelijk zijn ook niet.

Ik bedoel, je kunt Cher natuurlijk ook oprecht niet leuk vinden. Prima. (Onbegrijpelijk natuurlijk, maar: prima.) Maar maak er niet iets moreel superieurs van. Een voorkeur voor klassieke muziek in plaats van Chers cover van Fernando verleent iemand geen hogere status, intellectuele voorsprong of een bepaald niveau. Als Pride ons iets laat zien is het dit: like what you like. En maak er geen excuses voor.