‘Asger ziet zichzelf als de held in een politiefilm.’ Gustav Möller over Den skyldige

Een gewone dag op de Deense alarmcentrale. De ene dronkelap na de andere paddo-eter aan de lijn. Asger handelt de telefoontjes met tegenzin af. Eigenlijk wil hij als politieagent de straat op, achter de boeven aan, maar hij is voorlopig op kantoor gezet, in afwachting van een onderzoek naar zijn behandeling van een verdachte. Dan belt opeens een vrouw die zegt dat mama snel thuis komt en dat hij lief moet gaan slapen.

Door slim door te vragen ontdekt Asger dat de vrouw in de auto naast haar kidnapper zit. Hij zet alles op het spel om haar te redden. De hele bloedstollende film blijven we bij hem, op het kantoor van de alarmcentrale, aan de telefoon.

Gustav Möller (29) maakte Den skyldige met zijn klasgenoten van de Deense filmschool, na hun afstuderen in 2015. Ze wilden vooral een film maken - verder keken ze niet. In hun wildste dromen voorzagen ze niet dat hun project zo’n internationaal succes zou worden, met publieksprijzen op Sundance en het IFFR en een mogelijke Hollywoodremake. Ik spreek Möller - hoe kan het ook anders - aan de telefoon.

Kun je beschrijven wat je nu om je heen ziet?
‘Ik zie een grote flatscreen-tv, glazen wanden en een grote houten tafel.’

Ik stel die vraag omdat ik, als ik terugdenk aan jouw film, beelden zie die helemaal niet in de film zitten. Die heb je puur met telefoongesprekken opgeroepen.
‘De inspiratie voor de film was dat ik zelf een vergelijkbare ervaring had. Ik kwam op YouTube een echt alarmcentralegesprek tegen met een vrouw die gekidnapt was. Alleen door ernaar te luisteren, zag ik allerlei beelden voor me van de vrouw, haar kidnapper en de auto waar ze in zaten. Die sensatie wilden we naar film vertalen.’

Hoe pak je dat aan?
‘Ik denk dat het belangrijk is om íets aan informatie te geven over wat er precies aan de hand is, maar zeker niet alles. Op die manier geef je kijkers de ruimte om zelf een beeld te gaan vormen. Een van onze belangrijkste inspiratiebronnen was Serial, een true crime-podcast over een moordzaak. Iedere aflevering geeft weer nieuwe stukjes informatie, zodat het beeld dat je bij de verdachten en de locaties hebt, steeds verandert. Dat wilden we ook met Den skyldige.’

Hoe heb je geresearchd hoe dat eraan toegaat, op een meldkamer?
‘Ik mocht samen met mijn co-scenarist meeluisteren bij nachtdiensten op de meldkamer van de Deense alarmcentrale. Sommige van de gesprekken die we hoorden zijn bijna letterlijk in de film beland - niet in het verhaal van de kidnapping, maar in de telefoontjes die tussendoor binnenkomen van dronken mensen.’

Dan kwam er opeens iemand aan de lijn die zich echt in acuut levensgevaar bevond

Ik stel me voor dat de meeste telefoontjes tijdens zo’n nachtdienst een beetje onzin zijn, klopt dat?
‘Dat klopt. En dan is er soms plotseling een absurde overgang. We luisterden mee naar het ene belachelijke telefoontje na het andere, en dan kwam er opeens iemand aan de lijn die zich echt in acuut levensgevaar bevond.’

Heftig lijkt me dat, om met zo’n gesprek mee te luisteren.
‘Het voelde heel gewelddadig en intiem. Je zit in een kantoor met een koptelefoon op, maar je voelt je ook heel dichtbij die persoon. Om zo mee te luisteren naar mensen in een traumatische situatie, misschien wel de meest traumatische situatie van hun leven, greep me enorm aan. En dan keek ik naar de mensen die in de meldkamer werkten, en die leken op het eerste gezicht totaal onaangedaan. Zij moeten natuurlijk professioneel blijven. Het is een belangrijk onderdeel van hun baan om zich niet te laten raken.’

En dat is precies waar Asger niet goed in is.
‘Hij kan die afstand niet bewaren. Maar als politieagent moet je dat kunnen. Als je dagelijks in gewelddadige en traumatische situaties werkt en je laat dat binnenkomen, dan vertroebelt het om te beginnen je beoordeling van de situatie, en uiteindelijk vernietigt het je ziel. Ik denk dat veel agenten die hard lijken, ooit met goede bedoelingen zijn begonnen, maar door het werk zijn veranderd.’

Voor mij voelt Den skyldige als een ontmanteling van de klassieke politiefilmheld. Zo'n held die zijn intuïtie volgt, zich niet aan regels houdt en misschien iets te gewelddadig is. 
‘Precies, er is dat film-archetype van de agent die tegen de regels ingaat en vanzelfsprekend het gelijk aan zijn zijde heeft. En aan de andere kant zijn er de archetypes van de gekidnapte vrouw en de kidnapper. Die wilden we in het begin van de film oproepen bij de kijker. En vervolgens wilden we ze op hun kop zetten om er iets authentiekers van te maken, een moreel schemergebied.’

Ik ben net zo bevooroordeeld als de meeste mensen

De film laat zien hoe giftig zulke archetypes kunnen zijn in het echte leven.
‘Asger ziet zichzelf in zekere zin als de held in een politiefilm. En in de beslissingen die hij neemt, zie je dat hij anderen ook in archetypen onderverdeelt. Ik beeld me niet in dat ik zelf in dat opzicht beter ben dan de meeste mensen. Ik ben net zo bevooroordeeld. Maar als je, zoals Asger, een snel oordeel moet vellen op basis van weinig informatie, komen die vooroordelen veel meer naar boven.’ 

Hoe was de setup met de stemacteurs, waren die in de buurt?
‘Ik zat verderop in het gebouw met de stemacteurs in een donker kamertje, en zij belden echt met Jakob Cedergren, de hoofdrolspeler. Soms liet ik ze onverwacht opbellen om Jakob te laten improviseren. Ik wilde dat het voor hem zo echt mogelijk zou voelen. Daarom hebben we ook niet gerepeteerd. Jakob en de stemacteurs mochten van mij niets met elkaar bespreken, ook niet tussen de takes door. Er mocht tussen hen geen creatief contact zijn. Ik wilde dat het vers en authentiek zou zijn.’

Het doet mij denken aan Scream, waarbij Wes Craven de man met de enge telefoonstem van de set hield, omdat hij zijn acteurs zo bang mogelijk wilde houden.
‘Dat wist ik niet. Dat ga ik stelen en in al mijn volgende interviews zeggen, dat Scream een belangrijke inspiratie voor me was.’