Over The Favourite en waarom onvoorspelbaarheid zo lekker is

In vrijwel iedere film is er wel een moment dat ik denk: ik weet al waar dit naartoe gaat. Gelukkig klopt dat vrijwel nooit helemaal, en kan ik ook vaak niet voorspellen hoe het er dan naartoe zal gaan, maar helaas klopt mijn vermoeden te vaak ongeveer, waardoor ik het plot vaak een beetje gelaten onderga, als een verwaande jongen die denkt dat hij alles al heeft gezien.

Die verwaandheid komt natuurlijk niet alleen door mijzelf. Het is ook te wijten aan het idee dat verhalen in de kern allemaal ongeveer hetzelfde zijn. Volgens een onderzoek van MIT in 2016 zijn er in totaal zes verschillende basisstructuren waarop alle verhalen variëren. Niet dat ik helemaal thuis ben in dat onderzoek, ik heb ooit een kop gelezen en moest googelen hoe het nou ook alweer zat, maar het vertellen van verhalen zal zoiets diep menselijks zijn dat je die basisstructuren ook automatisch herkent. Ergens is dat natuurlijk ook belangrijk - het maakt een verhaal begrijpelijk - maar toch blijf ik het vervelend vinden als een plot precies doet wat ik verwacht. 

Gek genoeg had ik deze gedachtes over voorspelbaarheid pas nadat ik een heel onvoorspelbare film had gezien: The Favourite van Yorgos Lanthimos. De hele film lang had ik geen idee waar het naartoe zou gaan. Ik dacht steeds: ik ben benieuwd wat er nu weer komt. Net zo lang tot de film opeens afgelopen was en ik enigszins verbaasd achterbleef.

Hoe heerlijk is het om geen idee te hebben waar het allemaal heen gaat

In andere films van Lanthimos zit de onvoorspelbaarheid hem vooral in de werelden die hij schetst, waarin de taal net iets anders is dan in het echt, of waarin mensen plotseling op onheilspellende wijze verlamd raken, of in dieren veranderen wanneer ze de ware niet weten te vinden. In The Favourite is de wereld eigenlijk een stuk normaler, en zijn het vooral de personages die onvoorspelbaar zijn.

Er is geen grip te krijgen op Queen Anne, Lady Sarah Marlborough en nieuwkomer Abigail. Steeds als ik ze dacht te kennen, of de machtsverhouding tussen hen drieën dacht te begrijpen, volgde er weer een scène waarin ze een andere kant van zichzelf lieten zien. Dat is waarschijnlijk ook tekenend voor het leven op het 18de-eeuwse hof: je weet nooit precies wie je voor je hebt, iedereen heeft eigen belangen en probeert anderen te manipuleren.

Natuurlijk doe ik films tekort als ik het alleen maar heb over een plot dat ik voorspelbaar vond of niet. Het fijne aan films is juist dat er zoveel meer is om door verrast te worden. De beelden, de toon van de vertelling, de muziek. Zo ook bij The Favourite. Maar het was de onvoorspelbaarheid die me bijbleef na het plotselinge einde. Hoe heerlijk is het om geen idee te hebben waar het allemaal heen gaat. Het was de eerste film die ik zag dit jaar, en ik kan alleen maar hopen dat de rest van 2019 net zo onvoorspelbaar wordt.