Dat de foto’s van Gerretsen tentoongesteld worden is bijzonder. Toen KINO de scans van het Fotomuseum onder ogen kreeg, kregen ze volgens Azman instant kippenvel: ‘Jan en Züleyha van KINO lieten me de beelden zien en ik dacht: ben ik nou gek of heb ik dit nog nooit gezien? Als filmnerd heb je alle Apocalypse Now-foto’s wel eens gegoogled, maar van de honderden dia’s van Chas waren er maar drie of vier de wereld ingestuurd. Het voelde alsof we alsof we een pot Incagoud hadden gevonden. Alsof we Indiana Jones waren of zo. We wisten dat mensen hier loco op zouden gaan.’ Ze moesten er iets mee, en snel: Gerretsen zou maar één maand in Nederland zijn, en Apocalypse Now bestaat dit jaar veertig jaar. ‘Het was nu of nooit,’ zegt Azman. ‘We wilden er iets moois van maken. Een Skype-interview werd een echt interview, een echt interview werd een documentaire. Als we het niet hadden gedaan, zouden we er spijt van krijgen.’
Chas Gerretsen en Baris Azman achter de schermen. Foto: Joey Rietveld
Gerretsen zag het wel zitten om zijn kant van het verhaal te vertellen. In een spijkershirt en een cowboyhoed bekijkt hij zijn scans en blikt hij terug op de notoir lastige shoot op de Fillipijnen, vol ego’s, natuurrampen en drugsmisbruik. ‘Van alle verhalen kent hij de details,’ zegt Azman. ‘Hij weet over welke boomstronk Dennis Hopper precies struikelde voor hij bijna verzoop in de rivier, omdat hij zijn camera’s niet van zijn nek af kon krijgen. Die verhalen zijn leuk, maar ik was vooral geïnteresseerd in hoe het voor hém was. Had hij vrienden? Voelde hij zich buitengesloten? Hij vertelde bijvoorbeeld hoe iedereen liep te freaken over de insecten in het hotel, en dat hij zoiets had van: wat zit iedereen zich aan te stellen, ik ben net in Vietnam geweest! In Hollywood houden ze ervan om alles groter te maken natuurlijk, maar Gerretsen heeft een soort Hollandse nuchterheid. Ja, het is warm, je zit in de jungle, wat had je dan verwacht? He’d seen it all.’
Chas had zoiets van: wat zit iedereen zich aan te stellen, ik ben net in Vietnam geweest!
Als je de foto’s ziet snap je waarom ze er in Rotterdam warm voor liepen. Gerretsen schoot geen standaard behind-the-scenes-kiekjes maar intieme, rauwe beelden, waarin de steracteurs opgaan in de natuur en de figuranten een eigen verhaal krijgen. Een groezelige Dennis Hopper met vier analoge camera’s van Gerretsen om zijn nek; een kindje dat bellen blaast tussen de rook en het groen; Marlon Brando omringd door dorpelingen (of figuranten?). De foto's houden het midden tussen reportage en gestileerde portretten - niet zo gek als je bedenkt dat Gerretsen begon als piepjonge oorlogsfotograaf in Vietnam, Cambodja en Laos, en na Apocalypse Now jaren als glamourfotograaf in Hollywood werkte. Azman: ‘Hij is gegaan van echte oorlog naar nepoorlog naar compleet nep. En zijn foto’s van de set zijn echt heel bijzonder. Je ziet geen mensen die koffie aan het drinken zijn of een acteur die poseert. Zelf zegt Gerretsen dat hij niet aan promofoto’s doet, maar dat hij probeert de sfeer te vangen, een vertegenwoordiging van de hele film.’
© Chas Gerretsen / Nederlands Fotomuseum
Omdat filmbeelden zich tussen je eigen herinneringen nestelen voelt het zien van deze foto’s alsof je iets krijgt aangereikt waarvan je niet wist dat je het was vergeten. Zeker in het geval van de foto’s van iconische scènes waarin alles je bekend voorkomt, maar waarvan je weet dat je het niet eerder zo hebt gezien. Azman: ‘Het is een soort parallelle wereld. Een van mijn favoriete shots in de film zit aan het begin, als Martin Sheen uit zijn fever dream ontwaakt in zijn hotelkamer. Je ziet dan een point of view shot dat van niemand is, dat richting de luxaflex zweeft. Het geluid van de ventilator gaat over in dat van een helikopter. Sheen trekt de luxaflex open en zegt: ‘Shit, I’m still only in Saigon.’ Zo simpel, maar zo cinematografisch. Dus de foto van Sheen die in die kamer ligt is mijn favoriete foto. Je krijgt opeens extra informatie, en het bewijst dat je als fotograaf moet kiezen, net als als filmmaker. Welk beeld kies je om je verhaal te vertellen? Coppola heeft dat op zijn manier gedaan, Gerretsen ook.’
Hij probeert de sfeer te vangen, een vertegenwoordiging van de hele film
Welke beelden kiest Azman zelf, als hij met archiefmateriaal werkt? Voor promovideo’s voor de speciale programmering van KINO dook hij bijvoorbeeld in het werk van Lar von Trier, Jean-Pierre Melville en Quentin Tarantino. ‘Voordat ik filmmaker werd was ik filmliefhebber, en ik ben docent geweest, dus ik ken veel van die films binnenstebuiten. Welke beelden je gebruikt hangt af van wat het verhaal is. Bij het New York Stories*-*programma hadden we vijf films uit verschillende decennia, dan gebruik je meer iconografische beelden van de stad - de subways, de high rises, de gangsters. Bij het Daniel Day-Lewis retrospectief wilden we laten zien hoe gek die gast wel niet kan zijn, en bij Ennio Morricone hebben de films minder met elkaar te maken dus dan ga je meer voor de operatische beelden die zijn muziek onderstrepen. Ik graaf uit het filmliefdearchief in mijn hoofd.’
In de toekomst hoopt Azman vaker dit soort projecten te doen, ‘alleen moet er dan wel weer een angle zijn.’ Eerst maar eens zijn eigen speelfilm maken, en herinneringen ophalen met The Complete Tarantino in KINO de komende maanden. Als hij zelf op een filmset had mogen rondlopen was het sowieso Pulp Fiction geweest. ‘In mijn studententijd was Tarantino helemaal hot. Hij heeft immens veel talent. Alleen dingen niet doen zoals het hoort, breaking the rules willy nilly, is niet genoeg. Ik zou gewoon benieuwd zijn hoe hij de set regisseert, hoe hij met zijn acteurs omgaat, hoe hij met zijn cameraman praat. Ik zou hem niet per se na willen doen, maar wat notities en tips zouden niet verkeerd zijn, haha.’
Dutch Angle is****iedere dag te zien in KINO en Apocalypse Now wordt een aantal keer opnieuw vertoond. De foto’s van Chas Gerretsen hangen in de foyer van KINO.
