Zit je in een existentiële crisis? Ga naar een kinderfilm!

Door Aybala Carlak

Heb je ooit wel eens een fanatieke filmliefhebber ontmoet die helemaal gezond was? Ik ook niet. Als ze al niet te veel roken of maar moeilijk uit bed kunnen komen (een voorliefde voor de laatste voorstelling van de avond gaat vaak gepaard met een matig ochtendritme), dan hebben ze op z’n minst last van een diepe existentiële crisis. De destructieve kracht van film op je mentale gezondheid wordt onderschat. Dat heb ik de afgelopen jaren wel gemerkt.

Mijn eigen existentiële wantoestand begon op mijn vijfde, met een in het Duits nagesynchroniseerd gesprek tussen Jack en Rose. Ik zat op ons oude tapijt, keek op naar Titanic op het scherm boven me en weet nog dat ik dacht: volgens mij moet ik dit helemaal niet zien. Want daar hing Rose in de oceaan, starend naar de geliefde die ze dood liet vriezen. En dat terwijl er - dat weten we allemaal - meer dan genoeg plek op die houten plank was. Het knaagt nog steeds. 

Rose maakt in eerste instantie de keuze om alles overboord te gooien (no pun intended) voor de liefde. Ze zet haar relatie met haar ouders op het spel door niet met de keurige en krampachtige man te gaan die zij voor haar hebben uitgekozen, maar met Jack. Ze kiest voor een passievol leven, maar besluit vervolgens niet voor dat leven te vechten. En dan heeft de bejaarde Rose aan het einde ook nog eens het lef om die ketting in het water te laten glijden alsof het niets is!

Op een kinderfeestje noemde een meisje me een ‘saaie ziel’ omdat ik Aladdin een onvolwassen jongetje vond

Titanic was het begin van het einde voor mij. Mijn relatie met film is nooit vlekkeloos verlopen. Films konden me zo verloren doen voelen, en ik heb er altijd veel te veel over nagedacht, zeker over films die over de liefde gaan. Waarschijnlijk zocht ik naar antwoorden op mijn eigen levensvragen, maar ik kwelde mezelf er mee. Ik werd eigenlijk te vroeg volwassen, me te vroeg bewust van de ongeloofwaardigheid van film.

Op een kinderfeestje noemde een meisje me eens een ‘saaie ziel’ omdat ik Aladdin een onvolwassen jongetje vond (ze bedoelde geloof ik ‘oude ziel’). Mijn innerlijke stem maakte plaats voor een filmische voice-over die me in spannende situaties vertelde dat het niet zou lukken, hoe hard ik het ook probeerde. Ook heb ik ooit een schrift volgeschreven over de vreemde communicatie in romcoms, en waarom die altijd de mist in gaat (aan die observaties heb ik later overigens nog wel veel gehad). Hoe meer vragen ik stelde bij de films die ik zag, hoe meer cynisme en melancholie zegevierden. 

In mijn tienertijd kwam ik niet goed mee met mijn vriendinnen. Ik kon niet meepraten over de romantische liefdesverhalen van A Cinderella Story en High School Musical, want die waren alleen maar gemaakt om meisjes te laten nadenken over onaannemelijke liefdesverklaringen. The Notebook (2004) vond ik dan wel mooi, maar vooral verschrikkelijk tragisch. Ik genoot van Das Leben der Anderen (2006), maar toen leerde ik dat de ex-vrouw van hoofdrolspeler Ulrich Mühe écht een informant was die hem bedroog, net als de vrouw in de film. 10 Things I Hate About You (1999) was leuk, maar toen ging Heath Ledger dood. Ik zag overal alleen maar ellende. Ik genoot niet van films zoals mijn naïeve vriendinnen dat deden.

Ook in mijn studietijd was het kommer en kwel. Black Swan (2010) bleek geen sprookje maar een thriller - ik had me even moeten inlezen. The Other Woman (2009), waar ik heen ging omdat ik dacht iets te gaan leren over ‘andere vrouwen’, bleek over een miskraam te gaan. Ik hoopte dat Her (2012) dan misschien een prachtig vooruitzicht zou bieden over de liefde tussen mens en computer. Blijken computers je ook gewoon te kunnen verlaten. Na een bezoek aan Phantom Thread (2018) bleek de toenmalige hij in mijn leven mij te herkennen in de psychopaat die haar partner vergiftigt om vervolgens weer voor hem te kunnen zorgen. Had hij een punt? 

Er waren vast ook films die goed afliepen, maar die kan ik me niet meer herinneren. Dat is logisch, want bij goede eindes voel je meestal niet zo sterk de innerlijke strijd die je als mens kan voelen. Bovendien zijn de zogenaamde levenslessen van een happy ending vaak een cliché. 

Er waren vast ook films die goed afliepen, maar die kan ik me niet meer herinneren

En toch merk ik dat ik steeds vaker zin heb om me na een filmbezoek goed te voelen. Van een oude ziel ben ik nu een achterwaartse inhaalslag met mijn kindertijd aan het maken. Ik ben er klaar mee om na bijna iedere serieuze film in tranen de zaal te verlaten en dan aan de bar kennissen tegen te komen (altijd in vintage, bier in de hand) die het hebben over de filosofie achter de film en de zin van het bestaan. Ik merk dat ze mij irriteren omdat zij - net als ik - hun leven eigenlijk helemaal niet op orde hebben of in harmonie zijn, en dat met hun filmgekte proberen te relativeren.

Ze praten zichzelf aan dat losers ook een soort romantische helden zijn, en dat een beetje psychopaat zijn normaal is. Bovendien stoort het me als mensen zonder enige emotie over een emotionele film kunnen praten - want als het je niet raakt, waarom ga je dan naar de film? En misschien is het voor mij, als empaat, waarschijnlijk helemaal niet goed om mijn eigen leven met films te vergelijken: ik word te emotioneel en verlies mezelf in een uiteindelijk altijd deprimerend narratief.

Nu heb ik een nieuwe therapie bedacht. Ik heb me na mijn columns voor Cineville - die wél nog vol existentiële vragen zaten -  gestort op kinder-, animatie- en hondenfilms. Ik heb alle delen van The Lego Movie gezien en Isle of Dogs (2018) al twee keer. Ik wil naar films die vrolijk, kleurrijk en grappig zijn, en zó onrealistisch dat de dingen die erin gebeuren juist weer helemaal kloppen. Ik wil niet te veel nadenken. Ik wil hardop kunnen lachen in een lege zaal op dinsdagmiddag (dan draaien de kinderfilms, maar zijn de kinderen nog niet uit school). 

Ik zou iedereen willen aanraden om zich los te weken van ‘volwassen’ films die je zogenaamd veel moeten leren over de geschiedenis of menselijke emoties, maar die je vooral achterlaten met een somber beeld over de maatschappij, je familie en de liefde. Kinderfilms redden je van de ondergang. 

Ik zoek trouwens nog een maatje om mee naar Corgi en The Lion King te gaan*.*