‘Het lijkt alsof ze alles hebben, maar misschien hebben ze het wel moeilijker dan welke generatie ook.’ René Eller over Wij

‘Ik vond het eerst een negatief, vervelend rotboek,’ zegt René Eller over Wij, de roman van Elvis Peeters die hij verfilmde. Hij vertelt lachend dat zijn eigen moeder, nadat ze het boek had gelezen, genoeg wist. De film waarmee haar zoon op zijn 53e debuteert, na een carrière als regisseur van reclames en videoclips, hoeft ze niet te zien.

Wij gaat over de zomer van acht pubervrienden voor wie doen, durven of de waarheid niet spannend genoeg meer is. Ze dagen elkaar uit om verder te gaan. Het gaat van pornofilmpjes maken tot zelfprostitutie, van een dodelijk ongeluk tot de burgemeester bedreigen. Zes maanden deed Eller erover om de roman uit te lezen. Een naargeestig boek, dus. ‘En dat was de reden dat ik zei: ik ga die film maken. De scripts die ik binnenkreeg, dat waren niemendalletjes. De films die bij mij echt zijn blijven hangen, dat zijn heftige films. Requiem for a Dream, A Clockwork Orange, The Killing of a Sacred Deer. Dat vind ik interessant.’

Het gaat niet om het naakt, maar om wat er in de hoofden gebeurt

Wij is wel omschreven als ‘shock-cinema’. Kun je iets met die term? 
‘Mij gaat het juist om wat er ná de schokkende momenten gebeurt. Als de meisjes een auto-ongeluk veroorzaken omdat ze op het viaduct hun rokjes omhoog tillen, ben ik het meest geïnteresseerd in hoe ze daar vervolgens zelf op reageren. Het gaat niet om het naakt, maar om wat er in de hoofden gebeurt. En dat in een film geloofwaardig vastleggen.’

Wat zegt dit verhaal over onze tijd?
‘Het boek laat zien dat deze jongeren een harde, hedonistische en egocentrische manier van leven hebben omarmd. Ze vragen zich helemaal niet meer af wat normen en waarden zijn. Als ze ergens mee wegkomen, is het goed. Het boek legt dat gedrag niet uit, en dat is ook niet de inzet van de film. Ik wilde een spiegel voorhouden. Kijk, zo zijn we geworden. Zo is de maatschappij, zo is de jeugd. Dat uit zich natuurlijk in veel gevallen niet zo knoeperhard als bij dit verhaal. Maar ik heb zelf tijdens de research veel voorbeelden gevonden waarvan ik dacht: het is niet hetzelfde, maar het lijkt er wel op.’

Hoe zag die research eruit?
‘Ik ben bijvoorbeeld naar een stuk of tien muziekfestivals geweest. Ik heb daar geprobeerd onder te duiken, heb ook in die tentjes geslapen. Dingen gezien. Ik vroeg een meisje: wat heb je gisteren gedaan? ‘O, niets bijzonders, een beetje met vrienden afgesproken.’ Toen bleek dat ze de dag ervoor met vier mannen naar bed was geweest. Logistiek gezien is dat al best moeilijk. Ik kan me nog voorstellen dat je ’s ochtends bij iemand uit bed stapt en ’s avonds met een ander erin. ’s Middags kan er nog iemand tussendoor, maar die vierde, dat wordt een probleem, toch?’

Een van de actrices zei dat ze altijd drie vriendjes tegelijk heeft

‘Als dat geen bijzondere dag is, dan weet ik het niet meer. Dat zij daar zo terloops over praat! Je hebt het over emoties. Haar eigen emoties en die van de jongens. Zijn die verliefd op haar? Wat is het verwachtingspatroon? Ik was 21 jaar met dezelfde vrouw. Ik vond het verschrikkelijk toen het uit ging. Ik ben daar echt wel door beschadigd. Maar ik heb het idee dat het trauma dat ik daar aan over heb gehouden, dat die kids dat op die leeftijd al hebben. Ze zijn beschadigd door zoveel relaties die niet werken.’

De film heeft een jonge cast. Zag je zulke dingen ook spelen bij je acteurs?
‘Zij zeiden ook soms dingen waarvan ik dacht: holy fuck, jongens. Een van de actrices zei dat ze altijd drie vriendjes tegelijk heeft. Waarom? Dat is toch heel vermoeiend, en dan heb je toch niet echt een relatie? Ze legde uit: als er een afvalt, dan heeft ze er nog twee over, dus doet het niet zo’n pijn. Toen ik haar leeftijd had, was ik echt op zoek naar ware liefde en de vrouw van mijn dromen. Ik was me niet aan het indekken.’

‘Twee kids uit de cast werden verliefd op elkaar tijdens het filmen. Ik dacht: het bestaat nog. Daar zaten ze met de ruggen tegen elkaar, met de ene hand handjevrijen, met de andere hand op hun telefoon bezig. Zaten die fuckers allebei op Tinder!’

Is het niet iets wat ouderen altijd zeggen, waar gaat het heen met de jeugd van tegenwoordig?
‘Ik geloof dat ik dat niet eens zeg. Het gaat mij er niet om dat de jongeren iets verkeerd doen, maar om hoe moeilijk deze tijd is. Toen ik het boek las, dacht ik: dit is niet waar. Toen ik naar die festivals ging, dacht ik: wat absurd. Dat is langzaam verschoven naar: het lijkt alsof ze alles hebben, maar misschien hebben ze het wel moeilijker dan welke generatie ook, moeilijker nog dan mijn opa en oma na de oorlog. Je hoort vaak dat jongeren zich aanstellen. Maar bij mij is steeds meer het besef gekomen dat de wereld veel ingewikkelder is geworden.’

Je moet enorm sterk zijn om je daar niet helemaal in te verliezen

Waar zit dat in?
‘We hebben de luxe, alles is er, maar daardoor is de ambitie ook weg. Alle idealen worden achterhaald door een soort cynisme. Dat is al heftig. En daar komt bij dat onze voorbeelden niet meer geloofwaardig zijn. Acteurs en Hollywoodmoguls die raar gedrag vertonen. Politici die totaal ongeloofwaardig zijn, zo’n Trump. Ouders die geen ouders meer willen zijn, omdat ze jong willen blijven. En dan is er nog iets gaande, dat de relatie tussen mannen en vrouwen opnieuw een balans moet vinden.’ 

‘Ondertussen zie ik iedereen, zeker de jongeren, alleen maar kijken: dit heb ik nu, en wat is er nog meer? Voor mij was de wereld de slootjes achter in de weilanden en ons voetbalveld, daar was ik mee bezig. Nu is er zo’n overvloed aan informatie. Je kijkt de hele dag op je telefoon en je ziet dat je ex een nieuwe vriendin heeft en het daar leuk mee heeft, dat er een feestje is waar je niet voor bent uitgenodigd. Je moet enorm sterk zijn om je daar niet helemaal in te verliezen. Dat is veel te heftig.’

‘Ik heb nog veel contact met de acteurs. Ik zie dat het met de helft prima gaat. Die weten er goed mee om te gaan, die kunnen dat gewoon. Maar de andere helft trekt die hardheid veel minder goed.’