Pas op dat je je niet verslikt in je Happy Meal

Een aantal jaar terug heb ik Reizen zonder John gelezen, een dikke pil waarin Geert Mak door de Verenigde Staten rijdt, op zoek naar wat Amerika Amerika maakt. Sinds het boek heb ik een enorme fascinatie voor de ‘gewone’ Amerikaanse man en vrouw ontwikkeld, voor de working class en hun dagelijkse levens. En voor alles wat typisch Amerikaans is. En als je zo’n fascinatie hebt, dan kun je niet niet naar The Founder gaan.

McDonald’s wordt ’the new church of America’ genoemd

The Founder vertelt namelijk het misschien wel meest Amerikaanse verhaal van allen, dat van McDonald’s. De floppende maar ambitieuze verkoper Ray Kroc ontmoet de broers Mac en Dick McDonald, waarmee hij al snel de welbekende franchise neerzet. McDonald’s wordt al snel ’the new church of America’ genoemd: een plek waar hechte gezinnen samenkomen en buren elkaar weer zien. Klinkt als een mooi Amerikaans plaatje. Maar uiteindelijk neemt Ray op onvriendelijke wijze de macht in eigen handen. Hij omzeilt de regels, bedriegt de boel en wordt een steeds fellere bedrijfsleider. En ook dát hoort bij het Amerikaanse plaatje.

Veel bedrijven (en politici) nemen het imago van McDonald’s over: het beeld van Amerika als één grote, door God gezegende familie en als een land waar alle dromen werkelijkheid kunnen worden, waar een kapitalistisch bedrijf nog steeds een familiebedrijf met kwaliteitsproducten kan zijn. Ik weet niet in hoeverre zo’n imago waar en eerlijk kan zijn, maar ik weet wel dat niet alleen dromen, ook nachtmerries uit kunnen komen.

Soms winnen de leiders met de kwade bedoelingen

De broers McDonald’s hadden een mooie toekomstdroom: great service for the whole country! Die droom deelde Ray ook. Maar als je merkt dat een droom uit begint te komen, en dat je er bewondering en erkenning voor krijgt, kan het doel ineens iets anders worden (geld, en macht) en dan kan die droom alleen nog maar als een verhaaltje gaan dienen, als een middel om je nieuwe, eigenlijke doel te verwezenlijken.

Iemand kan goede intenties hebben en tegelijkertijd een ego hebben dat uitgroeit tot een gevaar. Iemand kan beweren het land ‘great again’ te maken, namens ‘het volk’ te spreken. En tegelijkertijd een slinkse, op macht beluste, egoïstische leider zijn, die geen volksheerschappij wenst, en geen in- of tegenspraak duldt. Zo'n leider kan ‘het volk’ doen geloven in een droombeeld, dat niet te realiseren en ook niet écht wenselijk is.

Je hoopt dat het met dat soort leiders slecht afloopt, dat ‘het volk’ er doorheen prikt. Maar dat is niet de realiteit. Soms winnen de leiders met de kwade bedoelingen. Juist dankzij de fantasierijke dromen van ‘het volk’. Zoals de fictieve Ray Kroc minachtend, maar helaas terecht zegt: ‘the world is full of educated fools’.

Aybala Carlak is mediamaker en is geïnteresseerd in boeken, mode en het Midden-Oosten.