Mary, Queen of Scots als feministische LGBTQ-activist? Hm, ja, ja

De lessen die Mary, Queen of Scots ons leert zijn niet te missen: vrouwen zijn overwegend top en mannen zijn overwegend shit. In eerste instantie leek me dit dus wel een film voor mij.

Mary, Queen of Scots gaat over de negentienjarige Mary Stuart (gespeeld door Saoirse Ronan) die na de dood van haar koninklijke Franse echtgenoot terugkeert naar haar geboortegrond, Schotland, om dáár de troon te bestijgen. En om haar nicht, Queen Elizabeth I (Margot Robbie), te laten weten dat ze eigenlijk óók de rechtmatige troonopvolger is in Engeland. Of Queen Elizabeth de Schotse Mary dus even kan erkennen als haar plaatsvervanger. Alleen al om de acteerprestaties van Ronan & Robbie als fantastische roodharige vorstinnen is Mary, Queen of Scots een bezoek waard. Maar op de social justice-toon in de film valt nog het een en ander aan te merken.

Mary, Queen of Scots schetst het leven van een jonge koningin met een sterke wil, die niet altijd de meest verstandige keuzes maakt. Ze blijft maar hameren op die Engelse troon, waardoor ze Elizabeth tegen zich in het harnas jaagt, terwijl ze haar steun juist goed zou kunnen gebruiken. Ze weigert te luisteren naar wie dan ook. En ze krijgt één keer in haar leven een orgasme en onmiddellijk trouwt ze met de man die dat haar gegeven heeft. Rookie mistake, Mary.

Waarom is de hyper-katholieke Mary zo opvallend edelmoedig naar haar queer medemens?

Afgezien van haar toch vrij desastreuze levensloop (die ze deels aan zichzelf, deels aan zo ongeveer iedereen om haar heen te danken heeft) laat Mary, Queen of Scots ook zien hoe opvallend woke deze zestiende-eeuwse vorstin was. Tenminste, volgens de filmmakers. Dit is een feministische Mary, daar komen we niet onderuit. Deze Mary, die waarschijnlijk in meer dan één opzicht verschilt van haar historische versie, is ervan overtuigd dat vrouwen gelijk zijn aan mannen en dat ze daarom net zoveel macht en invloed verdienen. Regisseur Josie Rourke heeft geprobeerd om van Mary's levensverhaal een gelijkheidsmanifest te maken.

Mary vertelt haar beste vriend David Rizzio, symbool van queerness – hij is gay én hij draagt graag vrouwenkleren – dat zij hem altijd zal accepteren zoals hij is; ze heeft een girl squad van vrouwelijke bediendes die ze tips geeft op het gebied van seks; haar orgasme wordt volop in beeld gebracht, evenals haar menstruatiebloed. Het is duidelijk: Mary Stuart strijdt tegen het patriarchaat die haar allerlei regels oplegt – zij doet wat ze zelf wil. Op zich een mooie boodschap. Het ligt er in Mary, Queen of Scots alleen wel een beetje dik bovenop.

Kijk, ik denk dat er in 1561 ook echt veel vrouwenhaat was; ja, zelfs voor de koningin. Volgens deze film werd Mary een crimineel en een hoer genoemd toen ze meer macht wilde, en aangezien dit soort haattaferelen anno 2019 natuurlijk ook nog steeds voorkomen (zie Hillary Clinton) is dat niet per se vergezocht. Maar dat echt álle mannen altijd en overal verschrikkelijk zijn, ook je eigen familie en de man(nen) met wie je trouwt, dat is toch ietwat kort door de bocht. (Toch?! AAH!)

In Mary, Queen of Scots is het feminisme ongeloofwaardig en demonstratief

En waarom is de hyper-katholieke Mary zo opvallend edelmoedig naar haar queer medemens, en naar iedereen die een andere religie belijdt? Ik vind het tof van Mary, daar niet van, maar de zestiende eeuw staat niet erg bekend om haar religieuze tolerantie. En de katholieke kerk niet om haar LGBTQ-acceptatie.

In Mary, Queen of Scots is het feminisme ongeloofwaardig en demonstratief – Mary laat de kijker de hele tijd weten hoe woke ze is, en dat is, het talent van Saoirse Ronan ten spijt, best irritant. Intussen bepalen de wetten van de patriarchale zestiende-eeuwse maatschappij (waarin de vorstin vooral dient om een mannelijke troonopvolger te produceren en waarin ze bang moet zijn dat als ze trouwt, haar echtgenoot haar plaats inneemt) nog steeds hoe het Mary vergaat.

Hoezeer Mary dus ook afgeschilderd wordt als feminist hero, áls ze dat al was geweest, kon ze niet op tegen het gewicht van een wereld die de andere kant op gekanteld is. We kunnen dus best feministische lessen leren uit Mary, Queen of Scots, maar het zijn niet de lessen die ons door de makers worden voorgeschreven.