Hoe zijn we hier beland? Anders Thomas Jensen en Mads Mikkelsen over Riders of Justice

Hoe zijn we hier terechtgekomen? Het is maart 2021, corona waait rond, Europa is weer in lockdown en ik ben samen met een groepje internationale filmjournalisten in een digitale wachtkamer gezet. We mogen straks een vraag stellen aan wereldster Mads Mikkelsen, die man die Hollywood belt als ze een slechterik nodig hebben (hij speelde Hannibal Lecter op tv, vocht tegen Doctor Strange en James Bond en mag ook Indiana Jones het leven zuur gaan maken), en die dit jaar – of eigenlijk vorig jaar al – terugkeerde naar zijn thuisland Denemarken voor niet één maar twee hitfilms: Druk en Riders of Justice.

Voordat Mikkelsen doorbrak in de Verenigde Staten speelde hij een onvergetelijke rol als onvermoeibaar vergevingsgezinde priester in de zwarte komedie Adam's Apples. Een film van Anders Thomas Jensen, de man die ook Riders of Justice heeft gemaakt en die we ook via een videoverbinding te spreken krijgen. 

Eerst was er dus Adam's Apples, toen een doorbraak in Hollywood, toen een virus, de opnames van Riders of Justice, een pandemie, een mutatie, en nu staan we digitaal in de wacht om veilig met elkaar te kunnen praten over een film die gaat over het lot, toeval en het vlindereffect, of: hoe één flapperende vlindervleugel een kettingreactie kan starten die bepaalt waar jij, wij, ik, Mads, Anders, op zomaar een maandagmiddag terechtkomen. 

Mads Mikkelsen – ondanks de videoverbinding helaas niet in beeld – twijfelt niet: ‘De vlindertheorie klopt overduidelijk. Of het ook hetzelfde is als het lot, dat is de grote vraag.’ In Riders of Justice is het de door Mikkelsen gespeelde militair en vader Markus wiens lot door een samenloop van omstandigheden een bizarre wending neemt: Markus' vrouw, die vanwege een weigerende auto het OV neemt, komt om het leven bij een grote metroramp.

Van het een komt het ander en Markus is plotseling een sleutelfiguur in een door twee wereldvreemde tech-experts geïnitieerde wraakmissie. Mikkelsen: ‘Markus is een man die weinig tools heeft om te dealen met de situatie waarin hij zich bevindt. Hij kan zijn dochter en ook zichzelf niet helpen. Nadat iemand aanwijst wie er verantwoordelijk is voor de ramp, gebruikt Markus het gereedschap en de taal die hij kent uit het leger. Hij kan iets raken, hij kan tegen iets aanslaan. Hij kan zijn agressie en frustratie inzetten.’

Ik onderzoek eigenlijk de zin van het leven. Waarom zijn wij hier?

De sympathieke data-analist Otto (Nikolaj Lie Kaas) – die zijn zitplaats in de metro afstond aan de vrouw van Markus en daardoor de ramp wél overleefde – weet het zeker: big data en logica bewijzen dat het ongeluk met de metro geen ongeluk was, maar een aanslag. Er moet dus iemand rondlopen op wie wraak kan worden genomen. Mikkelsen: ‘Waarom gebeuren dingen zoals ze gebeuren? Sommige mensen accepteren dat er geen antwoord is, anderen blijven zoeken. En dat kan hartverscheurend zijn om naar te kijken.’

Zin van het leven

Anders Thomas Jensen vertelt dat hij Markus creëerde om iets te kunnen zeggen over depressie, en hoe je daarvan terug kan komen. ‘Als je het nut niet meer inziet van je dagelijkse beslommeringen, ga je op zoek naar iets anders. Je grijpt naar alcohol, God, pillen, of in dit geval: je wordt boos op iets of iemand en ziet wraak als zinvolle oplossing om weer grip te krijgen.’

‘Ik onderzoek eigenlijk de zin van het leven. Waarom zijn wij hier? Het wordt banaal als je erover moet praten, maar voor mij is de beste conclusie: tijd besteden met de mensen van wie jij houdt en die van jou houden.’ Is dat ook de reden dat hij de film situeerde rondom de feestdagen? ‘Kerst is het ultieme moment om samen te komen met je familie. En het hielp om er wat meer een rond verhaal van te maken. Ik was bang dat de film te realistisch zou zijn. Door het neer te zetten als soort van kerstverhaal, kon ik me wat meer uitspattingen veroorloven.’ 

Een groot toilet

Ik wil weten of Mikkelsen interesse heeft in het soort big data dat hem kan vertellen wat het publiek – uitgedrukt in cijfertjes – van zijn films vindt. Hij interpreteert mijn vraag iets anders dan ik bedoel en steekt van wal over het internet als vergaarbak van meningen: ‘Dan zegt de ene recensent dat ik een idioot ben en de ander zegt dat ik geweldig was. Wat moet ik daarmee? Wie heeft er gelijk?’

Een groot toilet waarin iedereen kotst of z'n liefde uitstort, daar zie ik het voordeel niet van

‘We maken een film voor een publiek en omdat we denken dat we iets belangrijks te vertellen hebben, maar de vrijkaart om maar alles te zeggen wat je wil is soms een tunnel rechtsreeks naar de hel. Iedereen kan een criticus zijn, fair enough, maar het levert geen vruchtbaar gesprek op. Het kan wat opleveren als je iemand op straat tegenkomt die met je over een film wil praten – of ze het nu wel of niet goed vonden. Maar om een soort groot toilet te hebben waarin iedereen kotst of z'n liefde uitstort, daar zie ik het voordeel niet van.’

Ook Jensen blijkt niet geïnteresseerd in de mening van anderen. ‘Ik ben een kunstenaar dus ik hoef me daar niet toe te verhouden. Het is zonde van de tijd. Als je een politicus bent ligt dat misschien anders, maar ik heb als kunstenaar een verplichting als kunstenaar om mensen uit te dagen. Zoveel mensen raken beledigd door zoveel verschillende dingen. Als je dat allemaal meeneemt, kan je net zo goed niks doen.’

Bijna profetisch

Iets positiefs dan: ziet Jensen ook dat zijn film door de coronapandemie nog meer zeggingskracht heeft gekregen? ‘De opnames rondden we maart 2020 af, vijf dagen voordat Denemarken voor het eerst op slot ging. We hadden geen idee wat ons te wachten stond. Maar het verhaal gaat in de kern over een familie die samenkomt. Het gaat over voor elkaar zorgen, over hoe we als mensen elkaar nodig hebben. Dat is bijna profetisch als je kijkt naar wat er allemaal is gebeurd. Tegelijkertijd gaat Riders of Justice ook heel erg over onze mentale gezondheid, wat nu meer dan ooit een ding is.’ 

‘Zo raakt de film aan een paar issues die een groot onderdeel zijn van de pandemie. Mensen zullen het door die bril bekijken, zonder dat de film op die manier is gemaakt. Maar dat is alleen maar goed. Het geeft er een positieve draai aan.’