‘Je moet oppassen dat de volgende generatie jouw fouten niet gaat herhalen.’ Regisseurs Tomm Moore en Ross Stewart over Wolfwalkers

Robyn en Mebh staan recht tegenover elkaar. De één is de dochter van een Engelse jager, de ander lid van een Ierse weerwolvenroedel die de bossen onveilig maakt. In Wolfwalkers, de nieuwste film van de Ierse animatiestudio Cartoon Saloon (Song of the Sea, The Breadwinner) ligt een vriendschap tussen de twee niet echt voor de hand. Het is de zeventiende eeuw en het Ierse stadje Kilkenny wordt geregeerd door de meedogenloze ‘Lord Protector’: een tiran met een stronthekel aan wolven, die het liefst alle bossen buiten de stadsmuren platbrandt. Robyn woont in de grauwe, rechtlijnige stad, Mebh leeft in de wilde, zompige bossen waar alles net een beetje magischer lijkt. 

De betoverende wereld van Wolfwalkers baseerden regisseurs Tomm Moore en Ross Stewart op van alles en nog wat: op Ierse sprookjes over wolf people, op het steeds sneller verdwijnen van de bossen, en op de bloederige geschiedenis van de Engelse landvoogd Oliver Cromwell, die model stond voor de Lord Protector. Een kindvriendelijk animatie-avontuur maken over een tirannieke bezetting, over natuurbehoud, over polarisatie en onderdrukking: je kunt het op z'n zachtst gezegd een uitdaging noemen. Maar met een gezond gebrek aan cynisme kun je heel ver komen. Met schilderachtige 2D-animatie maakten Moore en Stewart van Wolfwalkers een film die nooit zwaarmoedig is, maar juist net zo speels, avontuurlijk en nieuwsgierig als haar hoofdpersonages. 

Als we inbellen voor een Zoom-interview met Moore en Stewart, vallen we binnen tijdens de laatste vraag van de journalist die voor ons aan de beurt was. Ongemakkelijk, maar de filmmakers zijn het gewend: nadat ze hun film noodgedwongen in lockdown moesten afmaken hebben ze het videobellen wel onder de knie gekregen. We praten met de twee co-regisseurs over hoe je een zompig Iers bos moet tekenen, waarom Disney's nieuwe Lion King zo raar was en over hoe je zelfs de meest lugubere verhalen in animatie familievriendelijk kunt maken.

**Wolfwalkers **voelt als een soort zusje van een van jullie vorige films, Song of the Sea: de één is gebaseerd op een legende over mensen die in zeehonden veranderen, de ander op een verhaal over weerwolven. Wat maakt die folklore over gedaanteverwisseling zo interessant? 

Tomm Moore: ‘Dieren zijn mythische archetypen en spelen een grote rol in folklore. Eigenlijk gaan alle verhalen over transformatie, maar vaak is het subtieler: iemand verandert van verlegen naar zelfverzekerd ofzo. Maar in de wereld van mythen, of dat nou Griekse mythen of Ierse legenden zijn, wordt zo’n transformatie altijd gesymboliseerd door dieren. Ik denk dat dat iets heel krachtigs is, en het werkt ook heel goed in animatie. Behalve in de nieuwe Lion King – ik weet dat heel veel mensen ‘m goed vonden, maar ik vond het nogal raar dat ze zulke superrealistische dieren gemaakt hadden die konden praten. Ik vind juist dat getekende animatie daarin bijzonder is, omdat je dieren menselijk kunt maken op een manier die veel natuurlijker voelt. Maar dat transformeren is iets heel natuurlijks, mijn kleindochter doet heel vaak alsof ze een dier is, dat is gewoon hoe zij speelt. ‘Ik ben een adelaar!’

Ross Stewart: ‘Een gedaanteverwisseling is iets heel krachtigs, dat zit in de mythen en legenden van elk land of continent. En het dier waarin personages veranderen kan symbool staan voor hun persoonlijkheid, of iets in ons als mensen waar we meer aandacht aan moeten besteden. De wolven in Wolfwalkers dragen een soort vrijheid met zich mee, een wilde energie en agressiviteit die we allemaal in ons hebben.’

TM: ‘Zeehonden hebben in Ierse folklore vaak iets te maken met de dood. De zee symboliseert het onderbewustzijn, en de zeehonden dragen de ziel van verdronken mensen in zich mee. De verhalen over de Selkies waar Song of the Sea op gebaseerd was gingen altijd over mensen die verdwenen waren. Dus de zeehonden hadden iets doods, terwijl de wolven uit Wolfwalkers het idee van verwildering en beschaving versus natuur belichamen.’

RS: ‘Ja, verwildering, en vrijheid en instinct. Toen we net aan het script begonnen, waren we geïnteresseerd in hoe gecontroleerd de moderne samenleving is, en hoe mensen zich niet echt meer verbonden voelen met dat intuïtieve deel van zichzelf. En hoe dat leidt tot problemen met je persoonlijkheid en je mentale gezondheid, als je iets wat in je zit probeert te onderdrukken. Robyn probeert in de film de wolf in haar onder controle te houden, en je kunt zien hoe ziek dat haar maakt. Ze kan niet slapen, maar ze blijft haar taakjes uitvoeren en probeert heel beheerst te blijven. Uiteindelijk wilden we mensen laten zien dat je die instincten en dat wilde deel van jezelf juist moet omarmen.’

Dat wilde deel van jezelf moet je juist omarmen

TM: ‘We maken allemaal veranderingen door in het leven, maar de grootste is wanneer je verandert van een kind in een volwassene, en je lichaam ook verandert. Heel veel transformatie-verhalen gaan daarover.’

**De films van Cartoon Saloon worden soms getypeerd als een tegenbeweging in de animatiewereld, waarin hyperrealistische ‘live-action’-animatie zoals in de nieuwe The Lion King steeds populairder wordt. **

TM: ‘We maken steeds de grap dat als je lang genoeg dezelfde kleren blijft dragen, ze uiteindelijk weer cool worden. Dat is ook zo met getekende animatie. Ik denk dat ‘live-action’-animatie een doodlopende weg is. Je gaat op een punt komen dat animatie niet meer van echt te onderscheiden is en dan valt er niks meer te doen. 2D-animatie heeft zo’n rijke geschiedenis, dat begon al met grottekeningen. Mensen kijken gewoon graag naar een tekening, het heeft iets betoverends. Door iets te maken dat overduidelijk een tekening is, creëer je een soort prentenboek waarin je kunt spelen en dingen kunt doen die er raar uit zouden zien in live-action. We houden ook gewoon heel erg van tekenen. We zijn een studio vol kunstenaars. Toen ik Cartoon Saloon oprichtte wilde ik mezelf omringen met mensen die beter waren dan ik, zodat ik van ze kon leren.’

RS: ‘Je ziet het ook in de studio: de meeste mensen bij Cartoon Saloon zijn kunstenaars op een ander vlak. We hebben beeldhouwers en drukkers en striptekenaars, die allemaal iets van hun eigen vak in hun werk stoppen. Terwijl je bij computeranimatie werkt met robots en marionetten, je bent bezig met belichting en hele andere dingen dan bij getekende animatie. Iedereen bij Cartoon Saloon werkt liever met die gigantische visuele taal van traditionele media.’

Ik wilde me omringen met mensen die beter waren dan ik

**Jullie werk wordt vaak vergeleken met de films van het Japanse Studio Ghibli, maar put volgens mij uit een nog veel diepere bron van inspiratie. **

TM: ‘Die vergelijking met Ghibli is een beetje makkelijk ja. Het is een groot compliment, wij houden ook van Ghibli, maar het is niet onze enige inspiratiebron. Als je je eigen stijl wil ontwikkelen is de truc om je invloeden een beetje te verstoppen. Je haalt overal inspiratie vandaan en mixt dat allemaal door elkaar, en hopelijk zie je individuele ingrediënten niet meer terug in het eindresultaat.’

RS: ‘Er zijn ook zoveel fantastische Europese animatiefilms, het is niet zo dat Cartoon Saloon hier de enige is. Dit jaar kwam bijvoorbeeld Klaus uit [van het Spaanse SPA Studios, red.]’

TM: ‘En Calamity [van het Franse Maybe Movies, red.], die komt ook dit jaar uit. En naast die traditie van met de hand getekende animatie heeft Europa ook een hele rijke geschiedenis van stripverhalen. Ik denk dat wij ook heel erg geïnspireerd waren door de bandes dessinées [Franse stripboeken, red.] en illustraties.’

RS: ‘En ook door alle shorts die gemaakt worden, sommige korte animatiefilms zijn super experimenteel. Als je leert van wat er in die shorts gedaan wordt kun je dat ook meenemen in grotere projecten.’

TM: ‘We hebben veel inspiratie gehaald uit Oost-Europese animatie, zoals de films van Marcell Jankovics en de experimentele films die hij in Hongarije maakte. En uit andere kunst. Ross en ik duiken altijd weer in de Weense schilders, zoals Gustav Klimt.’

RS: ‘Ja, en de impressionisten. Voor de achtergronden van Wolfwalkers refereerden we aan 101 Dalmatians en Winnie the Pooh, maar ook aan impressionistische kunst en stripboeken. Het is niet zo dat animatie onze enige inspiratiebron is.’

De scène waarin Robyn met de wolven door het bos rent voelt meer alsof je een schilderij ingezogen wordt dan als een projectie op een vlak scherm.

RS: ‘Een deel van de achtergrond in die scène is per frame met de hand geschilderd. Maria, onze production designer, heeft elk frame van die bewegende achtergrond zelf getekend en dat is later met waterverf ingekleurd, dat maakt het ook zo’n schilderachtige scène.’

TM: ‘Alleen als je in animatie werkt weet je wat een flex dat is. Computeranimatie maakt die dingen zo makkelijk, maar iedereen die met de hand tekent en dit hoort zegt ‘Wooooah, een geanimeerde achtergrond?!’ Mensen verwachten dat je voor zoiets gewoon Ctrl + Alt + A voor Arty intikt en Ctrl + Alt + A met een plusje erbij voor Authentic, dat het zo simpel is als een shortcut.’ 

**Wolfwalkers **speelt zich af in jullie hometown, Kilkenny. Hoe is het om een film de wereld in te brengen over een stukje geschiedenis dat zo dicht bij jullie staat?

TM: ‘Ik ben heel trots dat het in Kilkenny speelt. Soms lees ik reviews uit Mexico of Peru waarin ze Kilkenny noemen en dan denk ik bij mezelf: ‘Haha, we hebben onszelf weer op de kaart gezet.’’

RS: ‘We hebben die geschiedenis als onderdeel van het verhaal gebruikt, maar we wilden er niet te diep op ingaan. De Lord Protector wordt in Wolfwalkers expres niet ‘Oliver Cromwell’ genoemd, omdat we maar een klein deel van zijn leven gebruikt hebben. We wilden er geen historisch figuur van maken. Hij wordt nog steeds als held gezien in Engeland, maar tijdens de Ierse bezetting heeft hij er alles aan gedaan om de wolven uit te roeien en de Ierse bossen te kappen. Hij heeft een enorme impact op het milieu gehad hier. We wilden de film vooral daarop focussen, want als je het te historisch maakt wordt het saai. Dan maak je iets wat historici kunnen afkraken, want ‘eigenlijk klopt dat niet, dat heeft hij nooit gedaan, hij was daar helemaal niet.’’

TM: ‘Het haalt je uit het verhaal.’

We krijgen nu de rekening van die honderden jaren bezetting, en van het onophoudelijk kappen van onze bossen

RS: ‘Maar als iemand na afloop wat meer research gaat doen, vind ik dat wel gaaf. Misschien zullen mensen zich dan realiseren dat wolven in Ierland uitgeroeid zijn, en dat ons hele ecosysteem daar onomkeerbaar door veranderd is. Ons bebossingspercentage is één van de laagste in Europa. Dat is een direct gevolg van de honderden jaren bezetting, en van het onophoudelijk kappen van onze bossen. Daar krijgen we nu de rekening van. Als meer mensen daarvan op de hoogte zijn komt er misschien druk op de Ierse overheid om meer bos aan te leggen. Misschien komen de wolven dan terug. Het is misschien zelfs goed voor het toerisme.’

TM: ‘Dan wil ik wel een slice of the action! Eén keer hebben we een meisje uit Amerika ontmoet dat met haar ouders alle bezienswaardigheden uit Secret of Kells en Song of the Sea kwam bekijken. Maar veel van onze crewleden zijn helemaal niet Iers, we hebben Nederlanders, Fransen, Denen, Italianen, Brazilianen. Zij hebben Ierland allemaal ontdekt tijdens het maken van de films. Dat was echt iets moois, zo konden wij ons land ook door de ogen van iemand anders zien.’ 

RS: ‘Ik weet nog dat we illustratoren uit Spanje en Italië en Frankrijk hadden die aan de achtergronden voor Wolfwalkers aan het werken waren. Zij hadden ze geschilderd als prachtige mediterrane bossen, zonnig, en vol droge bladeren. En wij hadden zoiets van: ‘dat is prachtig, maar zo ziet Ierland er niet uit.’ Dus hebben we een paar tripjes met ze naar het bos gemaakt, zodat ze konden wandelen door dat zompige, moerassige land waar overal water op je druipt, met natte laarzen en natte sokken. Toen begrepen ze wel dat al het groen er nat uit moest zien, en mossig, en grauw.’ 

De geschiedenis waar Wolfwalkers op gebaseerd is, is best zwaar. Hoe maak je zo'n film over onderdrukking, polarisatie en kolonialisme familievriendelijk zonder die thema’s te verbloemen? 

RS: ‘Je moet daar een beetje tussen balanceren, omdat het een best donkere periode in de geschiedenis was. Ons scenario zou eerst ook ingaan op de heksenjachten en Robyn belandde in dat script bijna op de brandstapel. Dat veranderde uiteindelijk in de schandpaal – wat natuurlijk ook heel erg was voor iedereen die aan de schandpaal genageld werd, maar het heeft ook iets komisch. Je ziet ze nog steeds in kastelen, waar kinderen er zelf in gaan hangen voor een foto. De film laat niet écht zien hoe verschrikkelijk het was om dagenlang in zo’n schandpaal te zitten.’ 

We wilden laten zien dat je ook vrienden kunt worden met iemand die lijnrecht tegenover je staat

TM: ‘Animatie kan dat soort dingen makkelijker verteerbaar maken, want je ziet het altijd door de lens van een illustratie. Kijk naar de boeken van Roald Dahl, die zijn best duister. Als je hyperrealistische tekeningen zou maken bij de dingen die De heksen of De Griezels elkaar aandoen, dan wordt het echt heel gruwelijk. Maar Quentin Blake, de illustrator, had een eigenzinnige stijl die het een hele andere toon gaf. Als je zijn illustraties ziet lijken de enge verhalen juist een beetje maf.’

RS: ‘Maar als je het hebt over thema’s als polarisatie, denk ik wel dat het belangrijk is dat kinderfilms – of films die kinderen en volwassenen samen kunnen kijken – daarmee moeten kunnen omgaan. Want het zijn juist de dingen waar de volgende generatie mee zal moeten dealen.’

TM: ‘We leven nu al met de gevolgen van die geschiedenis, maar de film gaat ook over hoop. We wilden laten zien dat je ook vrienden kunt worden met iemand die lijnrecht tegenover je staat. Ik denk dat dat belangrijk is: laten zien dat Robyn en Mebh dat kunnen, terwijl ze eigenlijk gezworen vijanden zijn.’

RS: ‘Als een familie na het zien van de film een gesprek kan hebben over dat soort dingen, of misschien in kan zien dat het oké is dat je kind speelt met het kind aan de overkant van de straat, dat zou dope zijn.’

**Een terugkerend iets in Wolfwalkers is dat personages tegen elkaar liegen, of elkaar zelfs pijn doen, met als reden dat het voor hun eigen bestwil is. **

RS: ‘En Robyn geeft die slechte les, die haar vader haar leert, ook weer door aan Mebh. Je moet oppassen dat de volgende generatie jouw fouten niet gaat herhalen. De geschiedenis herhaalt zichzelf, je moet die cyclus op een gegeven moment doorbreken.’