Sofia Exarchou over Animal: ‘Ik heb de achtbaan gemaakt en jij mag erin zitten.’

Griekenland, Hotel Mirage: het zomerseizoen is begonnen en de drukte staat voor de deur. Gasten arriveren en het animatieteam, bestaande uit zowel ervaren als kersverse krachten, bereidt zich voor op een onvergetelijke zomer. De animatoren repeteren, worden ingewerkt en leren elkaar kennen. Eén van hen is Kalia (Dimitra Vlagkopoulou): ze werkt er het langst, kan het best dansen, en houdt van haar werk (‘I live for the applause.’) Maar net als in dit paradijs, is niets wat het lijkt.

Kalia is zich onbewust aan het voorbereiden op haar laatste zomer als animator. Laatste keer bingo met de oudjes, laatste keer feesten tot de zon opkomt, en laatste keer karaoke op Yes Sir I Can Boogie. Ondertussen onderwijst ze Eva, een 17-jarig Pools meisje dat juist haar eerste zomer als animator meemaakt. Kalia laat zien hoe het allemaal moet, en in de avond verdienen ze bij als figuranten in nachtclubs. Dan heb je ook nog de 5-jarige Maria, het dochtertje van een van de animatoren die ook deel uitmaakt van het team. Dit is haar wereld: Maria kent alleen het universum binnen deze hotelmuren.

En zo draait Animal om drie verschillende meiden: drie verschillende generaties, samen in één schijnparadijs van zich herhalende dansjes, cocktails en iconische performances. Als de vakantie van de bezoekers na een week erop zit, begint voor het animatieteam het riedeltje weer van voor af aan. De badgasten komen en gaan, maar de animators blijven. De hele zomer, het hele jaar en soms hun hele leven.

Op het New Horizons Film Festival in Wrocław beleeft Animal haar Poolse première. Regisseur Sofia Exarchou is erbij om de film in te leiden en dat is maar goed ook: als ze na haar praatje de zaal uit komt gelopen, kijkt ze rond en tikt een van de medewerkers aan. Er is iets mis met het geluid, zegt ze. Ik loop naar haar toe, en zeg dat ik even koffie voor ons zal halen. Dan kan zij het geluid regelen. ‘Het geluid staat veel te zacht, en voor deze film moet het veel harder.’ Logisch, want in Animal gaat het eenmaal over feestcultuur, spelen veel scènes zich af in clubs en is muziek onwijs belangrijk. Even later, als het geluid in de zaal op het juiste niveau is, gaan we in gesprek.

Je film wordt nu voor het eerst in Polen vertoond, hoe was het?
‘Heel fijn. Allebei mijn speelfilms hebben een Poolse connectie. Beide zijn gemaakt met een Poolse cinematograaf, en voor mijn eerste film, Park, heb ik veel tijd doorgebracht in Warschau. In Animal is een van de personages Pools. En wat een heerlijk filmfestival is dit. Er zijn veel jonge mensen, het is altijd volle bak en toen ik om kaartjes vroeg, was alles al uitverkocht.’

Hotels willen niet lastiggevallen worden door een gekke filmmaker. Dus meestal ging ik stiekem naar binnen

Heb je voor Animal de dingen anders aangepakt, dan toen je je eerste film maakte?
‘Ik kan hier eindeloos over praten. Toen ik begon aan Animal, was ik eigenlijk depressief. Als je voor het eerst in je leven al die enorme ervaringen hebt opgedaan, is het moeilijk om jezelf ervan te overtuigen dat je nóg een film kan maken. Daarnaast dacht ik: ga ik echt wéér al die stress moeten doorstaan? Toen ik wat vrije tijd had en even op adem kon komen, begon ik dat spannende gevoel terug te krijgen. Je weet dat je met moeilijkheden te maken krijgt, maar je omarmt ze. Je speelt ermee en denkt in oplossingen. Op een meer volwassen manier. Je verliest je onschuld, wat jammer is, maar je bent meer ervaren. En zelfs onbewust helpt die ervaring je om beter te werken.’

Animal gaat ook over moeilijkheden op het werk. Waarom maakte je een film over het leven van animatoren?’
‘Het kwam stap voor stap. Ik wilde een film maken over de werkomstandigheden in Europa, over wat het betekent – voor lichaam en geest – om te werken in de westerse wereld, in een kapitalistische maatschappij. Ik ben Grieks dus ik wilde iets maken dat zich in Griekenland afspeelt. Ik dacht eerst dat het zou gaan over verschillende arbeiders, zoals schoonmakers en koks. Toen ik wat meer onderzoek ging doen, raakte ik geobsedeerd door animatoren en wilde ik entertainment centraal stellen in mijn verhaal. Wat betekent het dat we mensen moeten vermaken? Is het om het systeem draaiende te houden? En wat betekent het voor deze werknemers om 24/7 te moeten glimlachen?’

Als het over de tol van de entertainmentindustrie gaat in films, dan laten ze vaak supersterren zien die het moeilijk hebben. Waarom koos je ervoor om dat in Animal juist niet te doen?
‘Voor mij is het moeilijk om een film over supersterren te maken. Ik voel me niet aangetrokken tot die verhalen. Ik wil het hebben over de onbekende 90%. Ik wil een licht werpen op degenen die wij het meest verwaarlozen. Veel mensen gaan naar dit soort resorts en elke avond zijn er entertainers aan het werk. Maar voor deze bezoekers zijn zij niet echt mensen. Ze bestaan niet eens als personages. Gasten zullen hun naam of gezicht niet eens onthouden. Dat vind ik interessant, maar ook triest.’

Er is een groot contrast tussen het personeel en de bezoekers. Bezoekers komen en gaan, en het personeel lijkt vast te zitten.
‘Vanwege mijn Griekse achtergrond weet ik veel over de hotelindustrie. Maar ik ben nog nooit in zo'n hotel geweest. Grieken gaan meestal niet naar binnenlandse all-inclusive resorts. Dus ben ik onderzoek gaan doen. Dat was pittig: hotels willen niet lastiggevallen worden door een gekke filmmaker. Dus meestal ging ik stiekem naar binnen, via het strand. Eenmaal binnen observeerde ik de animatoren. Ik heb ook veel op YouTube gekeken. Daar kun je alles vinden. Animatoren in Brazilië, animatoren op cruiseschepen, animatoren van alles.’

‘Normaal gesproken zijn films over slechte arbeidsomstandigheden vanaf het begin vrij duidelijk: de arbeiders in een fabriek hebben het sowieso zwaar. Maar bij deze film denkt iedereen dat animator zijn superleuk is. Mensen zien mooi weer, vakantie, Griekenland, cocktails, zee. Door deze animatoren in zo'n zonnige setting te plaatsen en dan de deur op een kiertje te zetten, schud ik mijn land wakker, en iedereen daarbuiten ook.’

Ik heb van veel filmbezoekers gehoord dat ze Yes Sir I Can Boogie niet meer op een vrolijke manier kunnen horen

‘Het is niet mijn bedoeling om mensen in klassen te groeperen. Er is niet iemand de slechterik. En als er een slechterik is, dan is het het systeem: we zijn allemaal marionetten van het systeem.’

We volgen drie verschillende vrouwelijke personages die werken op dit resort. Waarom deze drie?
‘Mijn oorspronkelijke plan was om alleen Kalia te volgen, iemand die al jaren in de entertainmentindustrie werkt en haar laatste zomer ervaart. Maat uiteindelijk is het een soort driehoek geworden.’

‘Het animatieteam zag ik vanaf het begin als een modern circus. Je hebt een lange vent, een grappige vent, een mooie vrouw, enzovoort. En toen ik met dit idee bezig was, dacht ik aan een kind, omdat er altijd een kind in een circus is. Het interessante aan een circuskind is dat het de buitenwereld niet kent. Het circus is de enige wereld voor ze. Iedereen komt van buitenaf: uit Griekenland of uit een ander land, maar Maria is pas 5 jaar oud en is geboren in deze wereld.’

‘Van het derde personage, Eva, wilde ik dat ze de tegenovergestelde reis van Kalia zou maken. Kalia realiseert zich dat ze deze plek moet verlaten, Eva begint net en wil haar juist betreden. Eerst was ik van plan om het verleden van Kalia te vertellen door middel van flashbacks. Uiteindelijk zijn Eva en Maria symbool gaan staan voor dat verleden.’

Wat vet trouwens, dat Dimitra Vlagkopoulou de prijs voor Beste Actrice won op het filmfestival van Locarno.
‘Dimitra heeft al heel veel gewonnen. Bij alle filmfestivals waar ze naartoe gaat, wint ze wel iets. Dit is de tweede keer dat we samenwerken, dus ik kende haar al. Ze heeft dans en acteren gestudeerd en Kalia moest een geweldige danseres zijn. Dimitra zelf is heel rustig en introvert, Kalia is juist het tegenovergestelde. Ik wist dat we een grote transformatie moesten doormaken met haar, een metamorfose. Dimitra's stem, ze spreekt twee octaven lager, haar loopje, haar lach: we hebben dat allemaal gemodificeerd om Kalia te creëren.’

En hoe was het om met een 5-jarige acteur te werken?
‘Met een kind werken is altijd moeilijk. Maar Danai Petropoulea is een natuurtalent, dat zag ik al bij de audities. Voor mij zijn kindacteurs goed als ze het verhaal écht willen spelen, met sprankelende ogen, en als ze fantasie hebben. Dus ik als regisseur geef ik ze weinig en zij vervolgens geven een hele voorstelling terug. Danai deed precies dat. Ik gaf haar twee dingen en zij stelde zich een hele wereld voor. Ze was nog zo jong en wist nog niet wat ‘regels’ waren. Ze heeft niet eens op de basisschool gezeten. We moesten ons schema om haar heen bouwen: soms wilde ze de zee niet in, of soms was ze te moe om een scène op te nemen.’

‘Mijn vorige film ging over jongens van rond de 12 jaar. Met tieners is het makkelijker omdat je ze kunt vertellen dat ze moeten stoppen. Ze kennen het begrip ‘verplichting’, omdat ze naar school zijn geweest. Op 5-jarige leeftijd weet je dat niet, dus Danai vroeg zich dingen af als: waarom moet ik dit doen? Waarom kan ik niet gaan slapen? Ik wil deze scène niet doen, het is te zielig.’

Het verhaal van Animal deed me denken aan Showgirls, terwijl het bewegen en de choreografie iets Beau travail-achtigs heeft.
‘Eigenlijk heb ik nooit aan Showgirls gedacht als inspiratiebron. Maar omdat het werd genoemd in sommige recensies, hebben we dat gebruikt ter promotie. Als mensen de film maar komen zien.’

‘Beau travail is een referentie in het algemeen, want ik werk graag met lichamen en groepen. Ik vertel mijn verhaal het liefst via een groep, en Beau travail doet dat ook. Filmmaker John Cassavetes is een andere inspiratie voor mij. Zoals de manier waarop hij de existentiële reis van zijn personages onderzoekt.’

Entertainers zijn mensen die hun ziel geven. Ze geven energie, liefde en geluk aan het publiek

De muziek leek heel zorgvuldig gekozen. Yes Sir I Can Boogie komt vaak voorbij. Waarom juist dat nummer?
‘Bijna 80% van de muziek is geschreven voor de film. We hadden weinig geld om muziekrechten te kopen. Als mensen de film zien, denken ze dat Yes Sir I Can Boogie altijd al in het script zat, maar het is eigenlijk het tegenovergestelde. Welk nummer ik zou kiezen was zó belangrijk, dat ik lang heb gezocht. Uiteindelijk twijfelde ik tussen vier nummers, waarvan ik het gevoel had dat Boogie het beste was. Toen heb ik het gevraagd aan de acteurs, want zij moesten de emoties erbij voelen. Dimitra was helemaal weg van Boogie, dat we bij dat nummer uiteindelijk zeiden: let’s go.’

‘Tijdens de repetitie vond ik het goed werken, maar ik dacht dat het misschien te letterlijk was. Omdat de film zo subtiel is en dan heb je opeens een in your face liedje. Maar aan de andere kant: het publiek zit al twee uur lang te kijken, en met Boogie kon ik het laten exploderen. Ik heb van veel filmbezoekers gehoord dat ze Yes Sir I Can Boogie niet meer op een vrolijke manier kunnen horen. Het is voor hen een droevig liedje geworden.’

Je film heet Animal. Wie is hier uiteindelijk het Dier?
‘De filmtitel komt van het woord anima, wat in het Latijn ziel betekent. Het woord ‘animatoren’ komt hier ook van. Entertainers zijn mensen die hun ziel geven. Ze geven energie, liefde en geluk aan het publiek. Door er een l achter te plakken, wordt het Animal, en dat is wie we zijn – wij allemaal. En niet op een negatieve manier: het gaat erom dat er misschien geen regels zijn in de wereld. De titel verwijst ook naar de reis van Kalia. Zij vindt haar ziel, maar verwerpt die ook.’

‘Ik denk dat de films die ik probeer te maken, films zijn die je niet in woorden kunt vatten. Dat is wat ik leuk vind: van die momenten die onbeschrijflijk zijn, zoals dat waar we het net over hadden: kapitalisme, het systeem, de driehoek van meisjes. En ik hou van de ervaring van het publiek. Ik hou ervan om te voelen dat ik jou iets laat voelen: ik heb de achtbaan gemaakt en jij mag erin zitten. En genieten.’