Op het IFFR vroegen we regisseur Sarah Gavron en co-regisseur Anu Henriques om vrij te associëren bij een paar steekwoorden over hun all-female collectief-film Rocks.
Als je een film over Oost-Londense jongeren wil maken, kan je maar beter advies inwinnen bij Oost-Londense jongeren. Dus dat deden Sarah Gavron (Sufragette) en haar vrijwel compleet vrouwelijke crew, toen ze een film wilden maken over een meisje van vijftien en haar hechte groep schoolvriendinnen. Ze gingen de lokalen in en de straten op, bezochten danslessen, buurtfeesten en familiedagen en omringden zich met getalenteerde tieners die nog nooit op een filmset hadden gestaan. Na een jaar intensieve workshops en casting kwamen ze uit op Rocks: het verhaal van een Brits-Nigeriaans meisje (Bukky Bakray) dat na het plotselinge vertrek van haar moeder opeens voor haar jongere broertje moet zorgen.
In plaats van een loodzwaar pro-jeugdzorgpamflet werd de film door de uit het leven gegrepen bijdragen van de cast aan het scenario en de dialogen een energieke film over ambitie, verantwoordelijkheid, vriendschap en kattekwaad. Want tussen haar slapeloze nachten en kopzorgen door is Rocks vooral aan het léven met haar vriendinnen, zoals haar bestie Sumaya (Kosar Ali). Al etend, dansend, lachend en bekvechtend schetst de film een eerlijk, hoopvol beeld van opgroeien in een wereldstad anno 2020, over jonge vrouwen, dóór jonge vrouwen.
Op het filmfestival van Rotterdam, waar het team van Rocks tijdens de live podcast van Girls on Film een vurig pleidooi hield voor meer vrouwelijke eenheid in de filmwereld, legden we Gavron en assistent regisseur Anu Henriques een aantal aan Rocks gerelateerde steekwoorden voor om over na te denken.
Een levendig portret van een groepje tienermeiden met diverse achtergronden uit Oost-Londen.
Bukky en Kosar
Anu Henriques: ‘Bukky en Kosar doen me denken aan mijn relatie met mijn eigen zus, die me heeft gemaakt tot wie ik ben. Hun vriendschap belichaamt voor mij wat zusterschap zijn kan, het soort eerste pure liefde die anders is dan die voor je familie of je eerste verliefdheid. Ze kiezen voor elkaar.’
Sarah Gavron: ‘The family you choose. Zeker voor Rocks, omdat ze na het vertrek van haar moeder eigenlijk haar familie verliest. Kosar is haar rots. Als er binnen zo’n vriendschap een conflict ontstaat stort je wereld in. Bukky en Kosars vriendschap is voor mij extra interessant omdat ze een andere culturele achtergrond hebben en daar veel plezier uit halen. Ze eten thuis andere dingen, hun religie is anders, ze vieren andere feestdagen. Maar ze wisselen die ervaringen uit en genieten daarvan. Dat vond ik verfrissend om te zien. Bukky omschrijft haar vriendschap met Kosar als blu tack, van die posterbuddies. Ze zitten aan elkaar vastgeplakt. Dat is ontstaan tijdens de workshops. We hebben hun vriendschap niet in het scenario gezet, het kwam vanzelf. Toen bleek dat die twee het zo goed konden vinden hebben we besloten dat de film over hen zou gaan.’
Samen dansen
AH: ‘Muziek speelt een grote rol in ons sociale leven, en dat geldt zeker voor deze meiden. Het is een levensbehoefte. De nummers, de manier waarop ze dansen, het moest kloppen met hun realiteit. Afgezien van Afi Okaidja, die Yawa speelt, had niemand in de cast danservaring. Door samen te dansen ging de rem eraf. Dat zie je in de film terug – ze zien er niet uit als professionals, maar ze hebben er wel lol in.’
SG: ‘Tijdens de researchfase zijn we met Lucy Pardee [die de casting deed, red.] langsgegaan bij een afrobeats dansles. Een paar van de dansers die we daar hebben ontmoet zitten in de film.’
AH: ‘We kregen hulp van Patience, die geeft les bij dansstudio Platform in Inslington. Ze wist dat de acteurs nauw bij het scenario betrokken waren en zorgde ervoor dat de meiden niet keihard hoefden te trainen maar vooral konden doen wat ze wilden. Wij hebben zelf ook een paar keer meegedanst...’
SG: ‘...en de production designers ook. En hoe, haha. We bakten er niets van maar het was de beste team building.’
Confidence
AH: ‘Bedoel je het nummer van Raye dat in de film zit? Dat nummer werd op de set super veel gedraaid. We wisten van tevoren al dat we de rechten konden krijgen, dus het werd een on-set soundtrack die ook in de film is beland.’
SG: ‘Ik vind het leuk dat het nummer over zelfvertrouwen gaat omdat ik denk dat de acteurs zelfverzekerder uit de opnamen zijn gekomen dan dat ze er ingingen. Bij een normale casting zie je mensen maar een half uurtje. En misschien daarna nog een keer. En daar moet je dan je keuze op baseren. In dit geval duurde dat proces eigenlijk een jaar. Als deze meiden twee keer een half uur waren langsgekomen hadden we ze waarschijnlijk nooit gecast. Terwijl ze aan het eind van de rit zoveel meer van zichzelf lieten zien, naar ons toe, naar elkaar toe. Ze leerden zichzelf steeds beter kennen en ze konden uiteindelijk super goed improviseren.’
We wisten dat er iets magisch zou gebeuren met deze groep meiden
AH: ‘De grappigste momenten in de film zijn of echt gebeurd, of geïmproviseerd. De natuurlijke flow die in dat workshopjaar werd opgebouwd werkte goed tijdens de opnamen. Het voelde heel normaal om ze hun eigen dialogen te laten improviseren, om te praten zoals zij dat zelf zouden doen. Als Agnes op een gegeven moment tegen de wiskundeleraar zegt dat hij ‘wel ongesteld zal zijn’ omdat ze vindt dat hij vervelend doet, dan is dat iets dat we echt in een klaslokaal gehoord hebben.’
SG: ‘Ondanks dat we op voorhand geen rollen en scènes hadden vastgelegd wisten we dat er iets magisch zou gebeuren met deze groep meiden. Ze waren zo gul met hun energie, hun tijd en hun ervaringen dat je voelde dat het in de edit helemaal goed ging komen. Je moest gewoon je ogen en oren openhouden.’
Girlhood
SG: ‘We hadden girlhood in de cast, en girlhood in de crew. Ik sta vaak op sets waar minstens driekwart man is. Soms vlucht ik dan de vrouwentoiletten in om even op adem te komen. Op de set van Rocks zou je dan met z'n allen op het toilet zitten, want vrijwel de hele crew bestond uit vrouwen. Het voelde heel vertrouwd, ook omdat zoveel crewleden in het project geloofden en zich er in herkenden. Ik voelde me als regisseur niet bekeken, we deden het met zijn allen.’
AH: ‘Theresa Ikoko, die het verhaal heeft geïnitieerd, omschreef het idee eerst als een liefdesbrief aan haar zus en de zwarte vrouwen waar ze mee opgroeide. Later zei ze dat die brief niet meer alleen door haarzelf werd geschreven, maar door de honderden vrouwen die direct of indirect aan Rocks hebben meegewerkt. Het werd een ode aan zusterschap en girlhood in het algemeen.’
Ik sta vaak op sets waar driekwart man is. Soms vlucht ik dan de vrouwentoiletten in
SG: ‘Theresa is in dezelfde buurt opgegroeid als Bukky. Ze heeft veel sterke vrouwen om zich heen, en ze is nog jong dus ze staat middenin haar gemeenschap. Theresa wilde dat gevoel overbrengen, de solidariteit die hoort bij zo'n hechte groep jonge vrouwen.’
Jeugdzorg
SG: ‘Theresa werkt in het dagelijks leven, naast het schrijven, veel met buurtinitatieven, en heeft dus ook wel eens met de jeugdzorg in Hackney te maken gehad. In Engeland krijgen dat soort instellingen steeds minder subsidie en middelen, dus de situatie voor kwetsbare jongeren wordt steeds meer precair.’
AH: ‘Er zit een emotioneel moment in de film, met Rocks en wat mensen van jeugdzorg. We deden de scène een paar keer over, het was oké, maar er miste iets. Theresa is toen even met Bukky gaan zitten en heeft tegen haar gezegd dat dit haar Viola Davis moment was. Je weet wel, Viola Davis kan van die momenten hebben waarop je voelt: ze is nu nergens anders mee bezig dan deze scène, dit ene moment. Veel snot, huilen met alles wat ze in zich heeft. Bukky kwam terug op de set en binnen twee takes was iedereen in tranen.’
Het is een lastig onderwerp, een systeem dat iets zou moeten doen maar tekortschiet
SG: ‘Het jongetje dat het broertje van Rocks speelt, D'angelou Osei Kisseidu, moest ook meteen huilen. Hij is super gevoelig. Ondanks dat hij niet helemaal snapte wat er gebeurde begreep hij wel dat het een emotionele dag was.’
AH: ‘Volgens mij schetst de film een genuanceerd beeld van jeugdzorg en de situatie waar jonge mensen als Rocks zich in bevinden. Het is een lastig, tweeledig onderwerp, een staatssysteem dat iets zou moeten doen maar tekort schiet. En de jonge mensen die er mee te maken krijgen kunnen zo kwetsbaar zijn. Hopelijk roept de film er vragen over op, en begrip.’
SG: ‘Ik herinner me een interessant moment tijdens de research, toen er iemand van jeugdzorg langskwam voor een gesprek over het scenario. Het bleek dat vrijwel alle jonge mensen in de groep precies wisten wat jeugdzorg was, en er op de een of andere manier mee in aanraking waren geweest. Ze vertelden dat ze opgegroeid waren met het idee dat als er iemand aanbelt, het misschien wel iemand van jeugdzorg is.’
SG: ‘Bukky zegt dat er mogelijkheden in haar hoofd zijn ontstaan die er eerst nooit waren, sinds dat ze in Rocks heeft gespeeld. The world is my oyster, zei ze laatst. Ze had altijd het gevoel dat ze geen risico's kon nemen wat betreft studie of werk, en nu heeft ze het idee dat er meer kan. Ik hoop dat ze dat gevoel kan vasthouden. Een van de lessen die ik van deze film heb geleerd is dat jonge mensen eindeloos veel potentie hebben. Ze kunnen de wereld aan, zolang we ze maar blijven steunen.’
AH: ‘De zeven hoofdrolspelers uit Rocks hebben grote dromen. Die hadden ze al toen we begonnen met casten en die hebben ze nog steeds. En ze hebben mij nooit het gevoel gegeven dat die niet uit gaan komen.’
SG: ‘We wilden ook dat het een inspirerende omgeving voor ze zou zijn, met al die vrouwelijke crewleden op de set. Dat ze konden zien dat zij óók zulk werk kunnen doen, dat het niet een of andere fantasiewereld is waar ze niet bijkunnen.’
Selfie roept bij mij associaties op met zeggenschap en ownership
Selfie
SG: ‘Ik vind het heel interessant om te zien hoe deze generatie zichzelf continu op beeld vastlegt. Het zijn eigenlijk mini-filmmakers. Ze gingen daardoor heel makkelijk met de camera om. En we hebben hun eigen telefoonfilmpjes in de film gestopt.’
AH: ‘Het woord selfie roept bij mij ook associaties op met zeggenschap en ownership, wie welk verhaal vertelt en mag vertellen. Een selfie is een manier om een moment helemaal van jou te laten zijn. De film is daar een soort uitvergroting van – het is hún verhaal, waar ze zelf aan hebben meegeschreven, van begin tot eind. En dat hebben we nodig, want meestal worden dit soort verhalen verteld door volwassenen, over kinderen. Het is spannend om op zo'n manier na te denken over welke verhalen we vertellen, en ons hele begrip van storytelling uit te breiden.’
SH: ‘Rocks heeft ons laten zien dat het echt niet zo hoeft te zijn dat maar één persoon alle keuzes maakt, en hoe belangrijk het is om te luisteren. Deze film is echt door een collectief gemaakt.’
Lauren is naast haar werk voor Cineville ook programmeur bij Imagine Film Festival en neemt overal haar stokoude camera mee naar toe. Ze houdt van heksen, muziekdocumentaires en alles dat larger than life is, en heeft een geheim keldertje vol B-horror.
