Regisseur Matthieu Delaporte over Le comte de Monte-Cristo: ‘We wilden een verfilming maken voor een nieuwe generatie’

1313 bladzijden dik, 179 jaar oud en meer dan 30 verfilmingen later: het verhaal van De graaf van Monte-Cristo verveelt nog altijd niet. Misschien heb je het boek – dat in 1844 eerst in delen werd uitgebracht in de Franse krant Journal des débats en twee jaar later als roman verscheen – ooit gespot in een stoffige kast. Zoals Nederlandse scholieren vroeger verplicht Turks fruit en De aanslag moesten lezen, zo kregen de Fransen Le comte de Monte-Cristo (Cristo zonder ‘h’ want de graaf is een Italiaan!) van Alexandre Dumas voorgeschoteld.

Het verhaal is simpel maar doeltreffend en werd blauwdruk voor allerlei antihelden die wij vandaag kennen: van Batman tot Zorro. Le comte de Monte-Cristo volgt het leven van Edmond Dantès, die op zijn huwelijksdag wordt gearresteerd na valse beschuldigingen van samenzwering en verraad. In een koude cel ontmoet Dantès de Italiaanse filosoof Abbé Faria, die hem 14 jaar lang voedt met wijze levenslessen. En zo wordt Dantès wedergeboren als de graaf van Monte-Cristo. Daarna zit er nog maar één ding op: wraak nemen op zijn verraders. Hij plant alles uit, vermomt zich en gaat op zoek naar de mannen die zijn leven hebben verpest.

Le comte de Monte-Cristo is geschreven door de Haïtiaans-Franse schrijver Alexandre Dumas. Ja, Haïtiaans. Wist je dat? Ik niet. Nog zo'n feit: Dumas' vader was een generaal, die veel goeds had gedaan, maar als zwarte man slecht werd behandeld door Napoleon. En zo krijgt het verhaal van Monte-Cristo een extra lading. Schreef Dumas dit verhaal over woede, onrecht, wraak, klassenverschillen en vergeten helden naar aanleiding van zijn eigen ervaringen als zwarte man? En waarom weten zo weinig mensen over Dumas, terwijl je zijn werk overal kan terugvinden? Films als The Shawshank Redemption en V for Vendetta zouden niet bestaan zonder Dumas.

Op het International Film Festival Rotterdam spreken we een van de twee regisseurs van de nieuwe, grote Franse verfilming van Le comte de Monte-Cristo, Matthieu Delaporte (hij maakte 'm samen met Alexandre de La Patellière). De film was al een enorme hit in Frankrijk; Monte-Cristo trok daar vorig jaar 9 miljoen bezoekers. Dus nee, het verhaal van de graaf en zijn wraak verveelt nog steeds niet. Delaporte: ‘Het is een buitengewoon verhaal, daarom zijn er zoveel verfilmingen. We wilden een nieuwe adaptatie maken omdat we de vorige versies niet heel goed vonden. En we wilden een film maken voor de jongeren van vandaag, voor een nieuwe generatie.’

De graaf voor een nieuw publiek
‘Omdat de film bedoeld is voor een nieuw publiek, hebben we ons gericht op de liefdesverhalen. Het is een wraakfilm, maar het romantische stuk hebben we versterkt. We zien Dantès in drie verschillende fases: als een halsoverkop verliefde jonge jongen, als jongvolwassen in de gevangenis en als een wraakzuchtige oudere man. De film draait om grote gevoelens: je voelt mee met alles wat er gebeurt.’

‘Jongeren zijn niet gewend om te kijken naar een film van drie uur met uitgestrekte landschappen, grote gevoelens en grote gevechten. Films als Titanic worden haast niet meer gemaakt. Toch denk ik dat juist het jongere publiek er heel goed op gaat. De producenten zeiden dat drie uur te lang zou zijn, vooral als je een jonger publiek wil lokken. Maar hoe meer het een avontuur is – een ervaring – hoe meer tijd ze ervoor zullen nemen.’

Het werk van Dumas is een Bijbel voor scenarioschrijvers, want de manier waarop hij schrijft is heel modern

‘In Los Angeles zagen leerlingen deze en andere films op een internationaal filmfestival. De meerderheid koos Le comte de Monte-Cristo als hun favoriet. Het waren studenten uit Californië, middelbare scholieren rond de 15 en 16 jaar oud.’

Alexandre Dumas
‘In Django Unchained verwijst Quentin Tarantino een paar keer naar Dumas. Ik herinner me een scène waarin een racist het boek van Dumas leest; Django vertelt ‘m dat de auteur zwart is, om ‘m te pakken. Dumas’ vader was half zwart en half wit, en een generaal in Napoleons leger. Le comte de Monte-Cristo is een verwijzing naar zijn leven. Dumas’ vader zat bijvoorbeeld in de gevangenis, en in het boek gaat het ook veel over de vader-zoonrelatie.’

‘Het werk van Dumas is een soort Bijbel voor scenarioschrijvers, want de manier waarop hij schrijft is heel modern. Het is actie, dialoog, en nog meer actie en het draait allemaal om grote persoonlijkheden. Zijn werk valt echt op en is anders dan dat van de rest van de Franse schrijvers uit die tijd. Onder andere de maker van Batman liet zich inspireren door dit verhaal. De graaf van Monte-Cristo is Batman zonder de Batmobile, en ook zonder het liefdesverhaal. Zelfs de *John Wick-*films kan je linken aan Monte-Cristo.’

Al die verfilmingen
‘Ik heb veel van de vorige verfilmingen gezien, maar niet alles. Ik was benieuwd hoe anderen omgingen met de plotwendingen. Het grootste verschil tussen deze film en al die andere, is dat in deze film het perspectief van het hoofdpersonage veel duidelijker is. In het boek, maar ook in andere films, is het perspectief veel meer verspreid. Wij volgen de hele tijd hém, laten dingen bij hem achter, vallen met hem naar beneden, klimmen weer omhoog. Als Dantès iets niet weet, weten wij het ook niet. Je weet ook niet precies wie hem heeft verraden. Je kan het misschien raden, maar je weet het niet zeker. ’

Pierre Niney in de hoofdrol
‘Na het schrijven van The Three Musketeers [de Franse verfilming uit 2023, red.] vroeg de producent ons wat we hierna wilden doen. Toen we zeiden dat we Monte-Cristo wilden doen, wilde de producent eerst weten wie we als de graaf zouden casten. Het is moeilijk om je de film voor te stellen als je niet weet wie de held speelt. Als je Zorro verfilmt, moet je ook eerst je Zorro hebben.’

De graaf van Monte-Cristo is Batman zonder de Batmobile

‘Voor dit verhaal was het extra moeilijk omdat de held 20 jaar oud is, maar ook 30 en daarna 40. We moesten dus een acteur kiezen die kon transformeren. En we wilden iemand die een beetje in het midden zat: een 30-jarige acteur, die zowel jonger als ouder kon spelen. Zo kwamen we uit bij Pierre Niney, die een grote ster is in de Franse film en het theater. Hij kan alles: komedie, drama. Toen we hem belden en vroegen of hij Dantès wilde spelen, zei hij: ‘Is dit een grap? Het is mijn favoriete boek. Ik heb hierover gedroomd.’ Vanaf dat moment begonnen we met schrijven en ging Pierre leren zwaardvechten, paardrijden, en onderwaterzwemmen.’

Queer subtekst en vrouwelijke rollen
In Le comte de Monte-Cristo zien we een openlijk lesbisch personage, Eugénie Danglers. Ze komt rechtstreeks uit het boek en wordt gezien als één van de eerste queer-coded personages in de westerse literatuur. Delaporte: ‘Dumas was een grote ster in die tijd, je kan hem vergelijken met Charles Dickens. Hij was net zo beroemd. Dumas schreef feuilletons in kranten en tijdschriften, daarom durfde hij meer dan andere schrijvers die vooral boeken publiceerden.’

We wilden een film maken voor alle leeftijden: iets voor een 10-jarige, maar met genoeg inhoud voor volwassenen

‘Er zitten meer vrouwen in onze film dan in het boek. Mercedes speelt bij ons een belangrijkere rol in het leven van Dantès. Hij wordt halsoverkop verliefd op haar. In het boek komt ze niet zo veel voor. Ze zit meer in zijn gedachten. Angèle komt niet voor in het boek maar is bij ons de kern van de film. Haar personage is een fusie van twee mannelijke personages. Ze is cruciaal voor het verhaal, omdat ze een link is tussen het eerste en tweede deel van het scenario.’

Blockbuster of filmhuis?
‘Zelfs als je een film maakt met grote effecten, grote sets en kostuums, dan vind ik dat niet altijd passen binnen wat je een epos zou noemen. De meeste grote films uit Amerika zijn superheldenfilms. En de films waar ik het over had, zoals Titanic, worden tegenwoordig niet echt meer gemaakt. We wilden vooral een film maken voor alle leeftijden: iets vermakelijks voor een 10-jarige – zoals Indiana Jones – maar ook met genoeg inhoud voor volwassenen, qua emoties, intrigues en politieke spelletjes.’