Marcelo Caetano over Baby: ‘Dit is een film over verlangen in de breedste zin van het woord’

‘Wat is dat toch met gays en die grote leeftijdsverschillen?’, hoor ik m’n heteroseksuele vrienden vaak genoeg zeggen. Twinks, himbos, daddies… Voor mij is het een verhaal zo oud als de tijd: veel jongere jongens geilen op oudere mannen, veel oudere mannen geilen op jongere jongens. Is het sexy? Is het fout? Is het gewoon wat het is? Je bent gay en nét 18, grijpt naar je telefoon en downloadt als de wiedeweerga Grindr. Daar scroll je tot je geen gevoel meer hebt in je duim. Het zijn vooral de veel te oude mannen die berichtjes sturen, ongevraagde foto’s van hun penissen delen. En dan spreek je af – in auto’s, parken, steegjes, bij iemand thuis. In mijn bubbel is dit hoe het vaak gaat. 

Als jongvolwassene met daddy issues en een verdraaid beeld van seks en daten, zijn de daddies een manier om een leegte te vullen. Je wil een vaderfiguur hebben die voor je zorgt, je knuffelt, je zoent. Voor de 40-jarige man zijn de jonge jongens een tweede kans op een jeugdig leven, om voor iemand te kunnen zorgen, om dominantie uit te kunnen stralen. Maar waar trek je de grens?

De film Baby, geregisseerd en geschreven door de 43-jarige Braziliaanse filmmaker Marcelo Caetano, gaat over de 18-jarige Wellington, bijnaam Baby. Na een paar jaar in de bajes wordt hij feestelijk uitgezwaaid en vrijgelaten. Plotseling staat hij er alleen voor in het turbulente São Paulo. Baby's ouders zijn nergens te vinden en met zijn rode regenjas slentert hij door het stadse nachtleven. In een pornobioscoop, waar hij met zijn queer vrienden onrust stookt en soms de andere bezoekers met de hand of mond bevredigt – ontmoet hij de 40-jarige sekswerker Ronaldo. Ze vallen als een blok voor elkaar.

Baby is geen doorsnee liefdesverhaal, en toch zit het vol romantiek. Ronaldo kwam precies op het goede moment in het leven van Baby, die niks en niemand heeft. In de pornobioscoop verleidt Ronaldo mannen – zijn klanten – om te wippen voor wat briefgeld. Baby kijkt, luistert en leert. Soms doet hij mee met trio’s, mag hij zelf de klusjes klaren en op een gegeven moment lijkt Ronaldo eerder een pooier dan een vriend. Maar Ronaldo leert ook van Baby. We krijgen een inkijkje in het bruisende nachtleven van een jongen met daddy issues en een man met een groot maar misplaatst hartje.

En zo toont Baby een ongezouten blik op ouder worden als homoseksuele jongen, met hier en daar wat zoete en zure momenten. Op queer filmfestival De Roze Filmdagen in Amsterdam spreken we regisseur Marcelo Caetano over zijn atypische liefdesverhaal, dat deels gebaseerd is op zijn eigen leven, maar ook grotendeels niet. Caetano: ‘Ik heb sommige dingen er expres bij verzonnen, om afstand te kunnen nemen van het verhaal. Een film wordt universeler als je het vanuit je eigen ervaring naar een fictief niveau tilt, waardoor het voor meer mensen herkenbaar wordt.’

Oude, wijze, sexy mannen

‘Baby moest een film worden gebaseerd op mijn eigen liefdesleven. Mijn eerste relaties, toen ik nog jong was, waren meestal met oudere mannen die veel meer wisten over hoe het is om homo te zijn. Ik kom niet uit de internetgeneratie, alle informatie die ik kreeg over hoe je moest leven als homoseksueel, kwam voort uit deze relaties met oudere mannen. Toen ik begon met schrijven dacht ik terug aan die relaties: hoe ze vaak gekenmerkt werden door een machtsongelijkheid, een verschil in ervaring, en hoe dat de ontwikkeling van een jonge man kan bevorderen – maar ook verstoren.’

In mijn tijd was het vrij normaal om dit soort relaties te hebben

‘In een relatie met een groot leeftijdsverschil kan de jongere man, zoals Baby, geholpen worden om de ongeschreven regels van de gemeenschap te begrijpen. Maar niet alleen Baby leert, ook Ronaldo maakt een verandering door. Als hij Baby ontmoet, iemand van een hele open en emotionele generatie, leert hij om genegenheid te tonen, om bepaalde gevoelens en zijn ‘vrouwelijkheid’ niet meer te onderdrukken. Zijn lichaam, gender en expressie worden vrijer en duidelijker.’

‘In mijn tijd was het vrij normaal om dit soort relaties te hebben. Toen was het niet zo’n probleem als er grote leeftijdsverschillen tussen mannen waren –  dat is echt van nu. Maar ik begrijp het wel, omdat er na de MeToo-beweging meer discussie kwam over macht en machtsverhoudingen in relaties, en dat het schadelijk kan zijn voor de jongeren. Maar in mijn film probeer ik beide kanten te belichten en te begrijpen, zonder erover te oordelen.’

Seksuele verlangens

‘Baby is in essentie iemand die naar vrijheid verlangt. De zoektocht naar vrijheid is zijn drijfveer. Hij heeft in de gevangenis gezeten, en is verlaten door zijn ouders. Toch is hij iemand die, ondanks deze tegenslagen, blijft zoeken. Baby stelt grenzen, zoekt naar solidariteit en creëert een eigen gezin. Ik denk dat veel jongeren die naar een grote stad trekken, zoals ikzelf destijds in São Paulo, deze zoektocht herkennen: het vinden, het opbouwen, het ervaren en het beleven van hun seksualiteit.’

‘Het is ook de eerste keer dat Ronaldo verliefd wordt op een man. Baby is zijn eerste liefde, de eerste persoon van wie hij houdt. Je kan het zien, voelen, horen. Ik vind het belangrijk om te laten zien dat liefde mogelijk is op elke leeftijd. Je kan je leven opnieuw vormgeven, het verlangen blijft altijd aanwezig.’

‘In zekere zin is Baby een film over verlangen in de breedste zin van het woord, maar ook specifiek over seksueel verlangen. Voor mij gaat de film over hoe die intense hunkering naar iemand op bepaalde momenten in ons leven zo allesoverheersend kan zijn, terwijl die persoon misschien niet voor altijd in ons leven blijft. Er is een intense energie nodig is om zo’n relatie te laten werken.’

Een bruisend queer São Paulo

‘São Paulo is een metropool met twintig miljoen inwoners, en ik richt mij op het centrum, het hart van de stad. Daar is ook het queer district. Je kan je goed voorstellen dat veel queer mensen uit kleinere steden juist hierheen verhuizen om een nieuw leven op te bouwen. São Paulo is een mix van seksuele migranten, en juist die migratie is van groot belang voor de stad. Dat is iets dat ik zelf heb ervaren en dat niet zo gangbaar is, vergeleken met andere Braziliaanse steden. Je kan de queerness van de straten lezen, het staat in het centrum gegraveerd. Het is zo opvallend hoeveel queer mensen je ziet lopen.’

‘Als je een film maakt over het queer leven in São Paulo, kan je het niet alleen hebben over de homoseksuelen, maar ook trans mensen, lesbiennes, zwarte mensen, enzovoort. Voor deze film moest ik opnieuw naar de stad kijken en nadenken over hoe ik het best de complexiteit van de gemeenschap kon weergeven. Homoseksuele mannen zijn niet geïsoleerd binnen de gemeenschap, we hebben banden met andere groepen en het is belangrijk om dit goed te laten zien. Belangrijk en krachtig.’

Ik zie veel van mezelf terug in Baby toen ik jong was

‘Brazilië is een land van contrasten: naast veel progressieve geluiden zijn er ook sterke conservatieve opvattingen. Baby toont de religieuze vooroordelen tegenover queers, maar het centrum van São Paulo is juist een plek waar al deze diverse groepen op een bepaalde manier één grote groep vormen. Je vindt er evangelische christenen, queers, witte en zwarte mensen, rijken en armen. Het is dé plek in Brazilië waar deze verschillende groepen met elkaar in contact komen en de dialoog aangaan. Ik woon er nu al 22 jaar en heb het van dichtbij meegemaakt. Voor mij is São Paulo de meest diverse plek die er bestaat. Hoewel de stad vaak wordt gezien als een grijze economische motor, probeer ik in de film te laten zien dat het ook een feeststad vol diversiteit is.’

Jongens trekken naar de stad

‘Ik heb alle dynamieken in mijn leven nu wel ervaren. Op jongere leeftijd heb ik met oude mannen gedate, op oudere leeftijd heb ik met jonge jongens gedate. Nu heb ik een relatie met iemand van mijn eigen leeftijd. Wat me in mijn eerste relaties met oudere mannen aantrok, was de ervaring die zij hadden en ik niet. Stel je voor: je komt uit een klein Braziliaans stadje en hebt geen idee hoe je je moet gedragen als homo. Je ontmoet oudere mannen die je laten zien dat er een mogelijkheid is tot openlijk liefhebben, vriendschappen maken – het is zó uniek.’

‘Ik wil dit soort relaties niet romantiseren, want ze kunnen zeker ook problemen veroorzaken vanwege afhankelijkheid, machtsspelletjes en asymmetrie op verschillende vlakken. Maar ze kunnen ook waardevolle ervaringen opleveren. Ik denk dat mensen zich goed kunnen herkennen in de personages. Ik zie veel van mezelf terug in Baby toen ik jong was, en ook veel van mezelf in Ronaldo, nu ik ouder ben. Dat is altijd het streven: om door het persoonlijke heen naar iets universeels te groeien in het filmmaken.'