In de docufictie/fictiedocu An Unfinished Film keren we terug naar de chaos en verstilling van de eerste lockdown als gevolg van de pandemie. In China komt een groep oude filmvrienden samen om een filmproject dat ze in 2008 zijn begonnen af te maken. Regisseur Xiaorui is nooit echt doorgebroken, hoofdrolspeler Jiang Cheng (Hao Qin) werd een bescheiden celebrity, en alle anderen hebben eigenlijk geen tijd, maar komen toch opdagen. In een hotel nabij Wuhan huren ze enkele kamers, waar ze, vlak voor Chinees Nieuwjaar, in een paar dagen de film hopen te draaien. Een routineklusje.
Ondertussen gonst het van de geruchten dat die ene nieuwe ziekte zich sneller verspreidt dan werd gedacht, en dat ze misschien zelfs dodelijk is. De crew houdt het hoofd koel. De feestelijke rode enveloppen gaan over en weer, handen worden geschud en Cheng geeft de hoestende productie-jongen zelfs een knuffel. Maar dan breekt langzaam de ernst van de situatie door: de kapper uit Wuhan wordt halsoverkop ontslagen, er verschijnen mannen in witte pakken, gewapend met desinfectiemiddel en opeens mag de helft van de crew het hotel niet meer verlaten.
Het spel in de film is zo naturel en de situaties zo absurdistisch dat ze haast wel uit de echte coronatijd móeten komen. Toch werd de film niet tijdens de eerste lockdown opgenomen, maar daarna. Al is het ook weer niet zo zwart-wit dat er sprake is van een strak gescripte fictiefilm. We spraken Lou Ye, regisseur van An Unfinished Film, afgelopen winter op het IFFR, waar hij ons meeneemt in het maakproces. We hadden het over COVID-19 als de redding van Cinema, filmen met je smartphone en de emancipatie van het verticale beeld.
De film is een docufictie/fictiedocu, hoe ben je op deze hybride vorm uitgekomen?
‘Het is een mix tussen documentaire en fictie, tussen nieuwe beelden en archiefbeelden en tussen filmproductie en het echte leven. Dat is zo gelopen door de omstandigheden. Tijdens het ontwikkelen van de film brak namelijk de corona-pandemie uit. Met de crewleden heb ik al meerdere films gedraaid, we hebben altijd gewerkt met duidelijke ideeën en scripts, maar door de lockdowns was plots niets meer zoals het was. Het was alsof we alles wat we wisten over het filmvak moesten vergeten. Alsof het weer de eerste keer was dat we een camera in onze handen hadden. Een heel fris gevoel, maar tegelijkertijd zo overweldigend dat het haast onmogelijk was om met een duidelijk plan van aanpak te komen.’
Waarom zou je alles met een grote zware camera draaien, terwijl de wereld alles ziet via de camera van een smartphone
‘We konden wel een script schrijven, maar voor je het wist werden de regels weer veranderd en moest je alles alsnog helemaal anders doen. Tegelijkertijd hebben we de camera vaak gewoon aangezet, om zo grip te krijgen op alle veranderingen om ons heen. De vrouw van Jiang Cheng wordt bijvoorbeeld gespeeld door een bekende actrice [Sang Qi, red.], maar de beelden in de film zijn niet alleen maar geacteerd. Tijdens de gesprekken tussen haar en Cheng is ze daadwerkelijk in haar eigen huis. We zien haar echte kind. De gesprekken zijn geïmproviseerd. Soms moesten we het filmen onderbreken, omdat ze voor haar kind moest zorgen. Is dat fictie of documentaire?’
‘Het zette ons als crew aan het denken over wat er overblijft als alle standaard regels van het filmen wegvallen. We kwamen uit op een hele directe relatie tussen de camera en de realiteit. Heel simpel, zonder poespas. Waarom zou je alles met een grote zware camera draaien, terwijl de wereld om je heen alles ziet via de camera’s van hun smartphones? Waarom moet je een film maken met een duidelijke structuur – feature film, twee uur, fictie óf docu, drie akten – als de verhaallijn van dat moment alle voorspelbaarheid en structuur heeft verloren?’
Hoe zag die nieuwe creatieve ontdekkingstocht er praktisch uit?
‘Ik heb de crew bij elkaar geroepen en iedereen de opdracht gegeven om de film te benaderen alsof ze nog nooit eerder een film hadden gemaakt of gezien. Toen zijn we begonnen met oneindig veel tests. Wat kunnen we met onze smartphones? Wat doet het met het verhaal als je verticaal filmt in plaats van horizontaal? Hoe vertaalt de splitscreen die we kennen van het videobellen zich naar het witte doek? We wilden een film maken, maar het is een anti-film geworden. Je wist gewoon nooit wat er morgen zou gebeuren. Het leven om ons heen veranderde zo snel, dat we het experiment moesten omarmen. Daarom was het fijn dat we als crew al zo vaak met elkaar hadden samengewerkt. Hierdoor was er veel vertrouwen. We durfden elkaar de grote vragen te stellen: wat ís film? Waarom doe je iets altijd op die manier? Wanneer is een verhaal verteld?’
Hoelang hebben jullie uiteindelijk aan de film gewerkt en in hoeverre namen jullie nieuwe ontwikkelingen rondom het virus mee in de vertelling?
‘Het is lastig te zeggen hoe lang het allemaal heeft geduurd, omdat er telkens onderbrekingen waren vanwege lockdowns. De beelden uit 2008 zijn daadwerkelijk toen gedraaid. We hebben 25 dagen gefilmd in Nanchang voor de hotelscènes en na een halfjaar en weer een lockdown hebben we dingen weer opnieuw opgenomen. Aanvankelijk had ik een ander einde voor ogen, een happy end. Maar de lockdowns werden steeds verschrikkelijker en er kwamen steeds meer protesten. Via social media deelden mensen beelden van hun ervaringen. Het bracht ons onderzoek naar film nog verder: wat betekent het om regisseur te zijn wanneer iedereen opeens filmmaker is geworden? Van videocalls tot filmpjes op socials: film werd volop ingezet om verhalen over het leven te vertellen en iedereen droeg er een steentje aan bij. En ook daarbij is de vraag weer relevant: wat is fictie en werkelijkheid?’
Mensen waren ook bang dat covid het einde van cinema zou betekenen, maar ik zie het juist als een nieuw begin
‘Sommige mensen zeggen dat cinema is gestorven op het moment dat digitale film z’n intrede deed. Mensen waren ook bang dat covid het einde van cinema zou betekenen, maar ik zie het juist als een nieuw begin. Ik denk namelijk dat de coronatijd mij als filmmaker heeft gedwongen om me te verhouden tot de visuele taal om me heen. Cinema moet zich verhouden tot het internet. Tot de interactieve interfaces, staand beeld en splitscreens. Dat is geen bedreiging, dat is iets moois, want het is onontgonnen gebied.’
---
Foto Lou Ye: Maan Meelker
