Fiona Shaw, Emma Mackey en Rebecca Lenkiewicz over Hot Milk: ‘Alles in de film is hot, maar op een verkeerde manier’

Wat doe je als je op vakantie – en daarbuiten – vastgeklampt zit aan je verstikkende moeder? Onder de brandende Spaanse zon zoekt dochter Sofia (Emma Mackey) naar een uitweg, en biedt de free-spirited Ingrid (Vicky Krieps) nieuwe, vrije en vunzige inzichten. Het kustplaatsje waar ze vertoeven heeft iets weg van Ibiza, met schattige boetiekjes, polyamoreuze bohemiens en wandelende soa’s. Een walhalla voor seksuele ontdekkingen, en dan zit je daar met je hinderlijke moeder.

Er is iets onbegrijpelijk mis met de benen van moeder Rose (Fiona Shaw), waardoor ze in een rolstoel zit. In Almería kan ze een nieuwe behandeling uitproberen, dus de koffers worden gepakt en Sofia gaat mee, als mantelzorger en martelslachtoffer. Rose kan namelijk behoorlijk mopperen – en dat aan één stuk door. Op het strand ontmoet Sofia Ingrid, die als een dromerige prinses op het witte paard het leven van het moederskindje binnen komt galopperen. Terwijl Sofia wordt losgemasseerd, komen er allerlei trauma’s los bij Rose. Als kijker krijg je het ondertussen helemaal warm van al die volstrekt krankzinnige vakantiegangers, zweterige vrijsessies en rode wijn in overvloed – is het een zonnesteek of is het Hot Milk?

Op een ijskoude Berlijnse winterdag zitten we binnen aan tafel met regisseur Rebecca Lenkiewicz en acteurs Emma Mackey en Fiona Shaw om te kletsen over hun bloedhete film. Mackey, die wat vragen over Barbie naar haar hoofd geslingerd krijgt door andere journalisten, blijft vastberaden: we zijn hier voor Hot Milk. Fiona Shaw, die iedere keer in de lach schiet en daarbij meermaals mijn hand vastpakt – zoals lieve Britse dames dat wel eens doen – nipt aan haar melkthee en vertelt over alle feestjes die ze hier, op en rondom de Berlinale, heeft mogen bewonderen (van een afstandje). En dan heb je ook nog Rebecca Lenkiewicz, die ons vol enthousiasme bijpraat over alles dat kwam kijken bij het regisseren van haar debuut.

Lenkiewicz heeft altijd al een fascinatie gehad voor vrouwen(verhalen): voordat ze Hot Milk regisseerde, schreef ze de scenario’s van Ida, Disobedience en She Said. Nu wilde ze zelf een keer achter de camera staan. Met Hot Milk geeft ze leven aan het gelijknamige boek van Deborah Levy. Misschien heb je Levy's boeken, waaronder deze, ooit gespot in een boekenwinkel op vakantie of in de buurt, met zomerse kaften van stranden en zwembaden en titels als Swimming Home (vorig jaar verfilmd door Justin Anderson) en August Blue. Het zijn hitsige, absurde en psychologische zomerverhalen, en de verfilming van Hot Milk heeft dat zonnige likje Levy all over it. 

Er is een strand, maar ook geen strand. Een zee, maar ook weer niet. Het ongemak hangt in de lucht

Wat de film ook heeft, is een grote lading mommy issues. Lenkiewicz: ‘Als je een normale, gezonde relatie hebt met je moeder dan zal je deze film misschien als shockerend ervaren, maar als je een ietwat rommelige moederrelatie hebt, dan begrijp je het denk ik wel.’ Shaw: ‘Mijn moeder wilde er niets van horen als ik zei dat ze in therapie moest gaan. Dat is echt een generatieding. Wij konden elkaar vaak wel vermoorden.’

Wat maakt het boek van Deborah Levy zo bijzonder?

Lenkiewicz: ‘Hot Milk leest als een studieboek over de psychologie van complexe vrouwen, met een filmisch randje vanwege het landschap dat wordt omschreven – ik kon het bijna zien en voelen. In eerste instantie werd ik alleen gevraagd om het scenario te schrijven. Maar dat wilde ik alleen doen als ik ook mocht regisseren –  en dat mocht.’

Shaw: ‘Deborah Levy en ik zijn buren, dus we kennen elkaar goed. Ik vond het interessant dat Rebecca juist dít boek wilde bewerken en regisseren. Ik ken haar schrijfstijl en Hot Milk is anders. Maar ze heeft het heel goed aangepakt. Ze weet de sfeer van het boek te vangen. Alles in de film is hot, maar op een verkeerde manier. Er is een strand, maar ook geen strand. Een zee, maar ook weer niet. Het ongemak hangt in de lucht.’

Mackey: ‘Toen ik het boek las ter voorbereiding, zag ik meteen hoe complex en genuanceerd Sofia is als personage. Ik vond het een spannend idee om zo’n absurd verhaal op een goede manier op het witte doek over te brengen. Het was echt een uitdaging om Sofia te spelen, ze is analytisch maar ook verwarrend. Rebecca zei al vanaf het begin dat het script anders zou zijn dan het boek. Het boek is een inspiratiebron, het script het kloppende hart.’

Wat betekenen al de personages – Sofia, Rose, Ingrid – voor jullie?

Lenkiewicz: ‘Waar Ingrid vrij en non-monogaam leeft, lijkt Sofia vast te zitten in het idee dat open relaties en open leven ‘niet kunnen’. Dit contrast is bewust aangebracht, om de generatiedynamiek aan te stippen. Hetzelfde geldt voor de generatiekloof tussen Sofia en haar moeder. Alle drie de vrouwen staan voor een ander manier om te leven als vrouw.’

Mackey: ‘Ik zie Sofia als iemand die zich tussen twee werelden bevindt. Ze hoort niet thuis in de ‘echte wereld’. Niets voor haar voelt ooit af: haar studie, haar leven – alles voor haar is oneindig en ze heeft alleen haar moeder. Als ze Ingrid ontmoet, belandt Sofia in een droom. Letterlijk. Ingrid arriveert vanuit de felle zon, als een soort luchtspiegeling.’

Ook in een liefdesrelatie kan je elkaar soms dood wensen

Shaw: ‘Ik speel vaak grote personages, maar Rose is iemand die heel weinig geschiedenis heeft. Haar levensverhaal is kort en je weet er weinig over. Daarom vond ik het leuk om deze rol te zien als oefening: hoe je van niets iets kan maken. Ik vind Rose geweldig, juist omdat ze geen leven heeft. Misschien is ze wel een narcist en onaardig, maar misschien kan je haar ook wel zien als voorbeeld.’

De moeder-dochterrelatie was intens, ik kon me alleen maar inleven in Sofia. Wát een draak van een moeder.

Lenkiewicz: ‘Rose is een narcist, zoals veel moeders. Het is eigenlijk een geestelijke ziekte. Hot Milk gaat over een dochter die op zoek is naar vrijheid, en probeert te ontsnappen aan deze gevangenis. Maar dan heb je Rose, die ook gevangen zit, letterlijk, vanwege haar benen, en figuurlijk, vanwege haar verleden.’

Mackey: ‘Het is heel gek, maar ik voel mee met Rose. Met name door Fiona’s acteerwerk. Het is heel pittig om een mantelzorger te zijn. Het enige wat we Sofia zien doen, is die rol vervullen. Je ziet geen zachtheid. Wanneer je haar in de film ontmoet, bevinden zij en haar moeder zich al in een laatste-kansssituatie. Sofia probeert zich te bevrijden van haar moeder, van iemand die haar vlees en bloed is. Maar kan je jezelf wel bevrijden van iemand die jou op de wereld heeft gezet?’

Als ik terugdenk aan bepaalde scènes, weet ik niet zeker of deze ‘echt’ zijn gebeurd, of dat het dromen waren

Shaw: ‘In Sri Lanka hebben ze iets geweldigs in hun religie: als je boos bent op iemand, kan je een kokosnoot pakken en langs de achterkant van de tempel lopen om ‘m kapot te slaan. In het christendom mogen we zoiets helemaal niet. Je moet je emoties verdringen. Eigenlijk is je moeder de enige persoon die je vaak wél dood wil slaan. Ik wilde mijn moeder vaak genoeg doodslaan. Als er geen wet tegen was, wie weet wat er zou gebeuren. Nu is ze 99, en wil ik haar niet meer vermoorden. Zij wilde mij ook vaak vermoorden. Ze zei vreselijke dingen tegen mij, en ik zei vreselijke dingen terug. Dat is het mooie aan waar deze film ook over gaat: ook in een liefdesrelatie kan je elkaar soms dood wensen.’

En hoe was het met om zo met z’n allen samen te werken?

Lenkiewicz: ‘Ik wist meteen dat ik Emma wilde hebben als Sofia. Ik had Sex Education nog niet gezien, maar wel een enkele van haar Franstalige films, en ik zag gelijk dat ze een enorme scherpte heeft en een ongelooflijke intelligentie die diep van binnen zit. Fiona speelde in een van mijn toneelstukken, Here We Go in het National Theater in Londen, jaren geleden. Fiona nam de rol van Rose zonder aarzeling aan. Ik denk vooral omdat ze er in het echte leven heel anders uitziet, en zich ook heel anders gedraagt. Na het zien van Phantom Thread werd ik verliefd op Vicky. Ze twijfelde over de rol omdat ze zichzelf niet als een ‘prachtige’ vrouw zag. Maar ze vond het ook spannend en verrijkend om uit haar comfortzone te stappen.’

Mackey: ‘Ik heb veel tijd doorgebracht met Fiona: op de set, in de trailer, buiten werk. We praatten over onszelf en probeerden om de mechanismen van de moeder-dochterrelatie te doorgronden. Tijdens het filmen werd veel van wat we deden bepaald door Rose’s bewegingen in haar rolstoel en hoe ik haar moest neerzetten. Op een gegeven moment ging ik haar ook echt zien als moeder, en werd het een psychologische achtbaan. Ze voelde ineens als thuis, maar op een vreemde manier – net als Sofia dat met Rose ervaarde.’

Alles wat in Hot Milk gebeurt is absurdistisch en surrealistisch, en je kan er veel symboliek in vinden.

Mackey: ‘Het is net een toneelstuk en het acteren voelde heel surrealistisch aan. Alle gesprekken zijn bijna griezelig. Dan heb je ook nog Vicky, die een geweldige Manic Pixie Dream Girl speelt, maar dan in een queer setting. Als ik terugdenk aan bepaalde scènes, weet ik niet zeker of deze ‘echt’ zijn gebeurd, of dat het dromen waren.’

Wat heeft deze film te zeggen over queerness en seksuele verkenning?

Lenkiewicz: ‘Hot Milk is een commentaar op generatieverschillen, met name hoe een oude en jonge generatie omgaat met vrijheid en liefde. Rose is diepgeworteld in een strikte, katholieke Ierse cultuur vol schaamte rondom alles wat afwijkt. Sofia is opgegroeid met deze erfenis en een intense religieuze vader. Haar wereldbeeld wordt uitgedaagd wanneer de polyamoreuze Ingrid verschijnt. Sofia probeert de vrijheid van Ingrid te omarmen – maar dat blijkt moeilijker dan gedacht vanwege haar achtergrond.’

Hot Milk is iets mysterieus. Het is niet per se aantrekkelijk en toch trekt het je aan

Shaw: ‘De film toont een meisje dat haar seksualiteit verkent, ook al gaat het misschien om een eenmalige zomerliefde. Door haar moeder, die haar tot waanzin drijft, komt Sofia echter in aanraking met de verkeerde mensen – beschadigde personen met geheimen. Je hoopt dat ze ooit de juiste persoon vindt die haar niet schaadt, want het is moeilijk voor een jonge vrouw om volwassen te worden te midden van zo veel beschadiging.’

Lenkiewicz: ‘De kern van de film ligt bij het streven naar vrijheid en het maken van eigen keuzes, vooral die van vrouwen. In een tijd waarin deze keuzes nog steeds ter discussie staan, wil ik op een absurde manier benadrukken dat je mensen niet kan vertellen van wie ze wel niet mogen houden. Iedereen wil gelukkig zijn en liefhebben, hoe uitdagend dat ook kan zijn.’

Tot slot, waarom is de titel Hot Milk?

Lenkiewicz: ‘In het boek wordt de Melkweg benoemd en werkt Sofia als barista, vandaar. Voor mij is het eerder gewoon een beetje vreemd, wild en vrouwelijk. Er is de hitte, er is het moederlijke. Hot Milk is iets mysterieus. Het is niet per se aantrekkelijk en toch trekt het je aan.’