In The Blue Trail is de toekomst voor iedereen. Zo klinkt het dagelijks uit de speakers van reclamevliegtuigen en prijkt het op grote billboards. Waarom voelt het dan niet zo?
We zijn in een toekomstig Brazilië en ouderen boven de 75 worden, zonder enige goede reden, uit de bewoonde wereld gebonjourd en naar een ‘seniorenkolonie’ gestuurd. De 77-jarige Tereza (Denise Weinberg) staat op het punt om met de kneuzenkar – een tuktuk met tralies waarin ouderen mensonterend worden weggevoerd – opgehaald te worden. Eerst lag de leeftijdsgrens op 80 jaar, dus Tereza dacht dat ze nog wel even had. Maar die grens verschuift, net als de AOW-leeftijd bij ons, geregeld en ongeregeld.
Ouderen worden naar de kolonie gestuurd als ‘bedankje’ voor hun harde werken, maar vooral zodat ze het werk van de jongere generaties niet belemmeren. Tereza snapt er niets van. Ze zit nog vol leven. Niemand hoeft haar billen af te vegen, haar eten te geven of aan te kleden. Ze werkt nog altijd in een krokodillenslachterij, waar ze soms, als niemand kijkt, de grote vriezer in loopt om te dansen. Met haar handen in de lucht maakt ze grote bewegingen, alsof ze zo eventjes uit de werkelijkheid kan wegglippen. Maar de realiteit staat voor de deur, en dus besluit ze de benen te nemen. Het wordt een roadtrip door de Amazone, te land, ter zee en in de lucht.
The Blue Trail gaat niet om de bestemming, maar om de reis. Tereza ontsnapt aan de handhavers en komt onderweg allerlei figuren tegen: een emotionele drugskoerier, een gokverslaafde alcoholist en een hebberige missionaris. Stuk voor stuk dragen ze iets bij aan de reis van Tereza, en laten ze zien dat je moet durven loslaten om je vrijheid te kunnen omarmen. Pak een paddo, neem een borrel, waag een gokje. En dat je daar pas mee begint op je 77ste, wat maakt dat nou weer uit? Ouder worden was nog nooit zo inspirerend als in The Blue Trail. Je leeft maar één keer, maar in die ene keer kan je duizend levens leiden.
Ik moet in mijn films geloven, ook al zitten er bizarre en vreemde dingen in. Misschien dat ze daarom als documentaires overkomen.
Op het filmfestival van Berlijn spreken we regisseur Gabriel Mascaro, die een paar dagen later de Zilveren Beer zal winnen met The Blue Trail. In 2019 maakte hij Divino amor, over een religieuze en ontzettend seksuele sekte in een dystopisch Brazilië. Daarvoor kwam Neon Bull, over een gespierde cowboy met de droom om modeontwerper te worden. Mascaro’s films zijn zintuiglijk, magisch-realistisch en voelen bijna altijd documentair. Mascaro: ‘Ik moet in mijn films geloven, ook al zitten er bizarre en vreemde dingen in. Misschien dat ze daarom als documentaires overkomen, omdat ik er zelf, als regisseur, in geloof.’
De inspiratie
‘Het idee voor The Blue Trail kwam uit een vrij simpel moment. Mijn oma begon op haar 80ste ineens met schilderen, nadat mijn opa overleed. Het deed haar goed: ze kreeg meer energie en inspiratie. Alsof ze de zin van het leven herontdekte. Het zette me aan het denken over films over ouderen. Ze worden vaak neergezet als mensen die het einde naderen. Ik wilde juist een film maken over ouderdom als startpunt, over ouderen die pas net beginnen met leven. Net als mijn oma.’
Ouderen worden vaak neergezet als mensen die het einde naderen. Ik wilde een film maken over ouderdom als startpunt.
‘Films over ouderen en ouder worden, van bijvoorbeeld Yasujiro Ozu, kijken vaak naar het verleden. Michael Haneke focust juist meer op de dood, die alsmaar dichterbij komt. Ik wilde geen film maken over de dood of het verleden, maar over het heden, waarin het leven wordt ontdekt. Zo wil ik met The Blue Trail een filmische traditie doorbreken. In sci-fi wordt rebellie vaak gelinkt aan jeugd. In mijn film is dat niet zo. Tereza is 77, een saboteur, een rebel en bovenal tégen het systeem. De film is daardoor een fantasy, sci-fi en coming-of-age in één.’
De personages
‘Tereza begint als een onbenaderbaar vrouwtje. Hoe langer ze reist en hoe meer mensen ze ontmoet, hoe meer ze zich openstelt. Bij iedere ontmoeting bloeit er iets in haar op. Ze is aan het verzamelen, langzaam maar zeker bouwt ze kracht op. Het is mooi om een film te maken waarin iedere kleine bijrol zo krachtig is. Van al hun reizen zou ik nog aparte films kunnen maken.’
‘Denise Weinberg, die Tereza speelt, maakt geen deel uit van de mainstream media. Ze staat een beetje buiten de filmwereld, omdat ze dat zelf fijn vindt. Ze heeft de neiging om klussen te weigeren omdat ze dan op de ‘reguliere zenders’ komt, en ze is geen fan van televisie. Maar ze heeft veel passie voor film en praat graag mee.’
De locatie
‘Het Amazonegebied wordt buiten de Braziliaanse cinema vaak geassocieerd met natuurbehoud of milieuproblematiek. Dat kan je doen vergeten wat de kern van een film is. Ik wilde een alternatief Amazonegebied neerzetten, als een personage dat met z’n eigen tegenslagen moet dealen.'
De muziek
‘Dit was de eerste film waar onze componist, Memo Guerra, muziek voor maakte. We wilden iets moderns en elektronisch, maar ook circusachtig. Het moest voelen alsof er een orkest in de bioscoopzaal staat. We kozen ervoor om de muziek niet te laten matchen met emoties, waardoor het speelser bleef. Het is altijd anders dan wat het personage op dat moment voelt. Ik zie de film als een dans, met de soundtrack als personage. We beginnen de film met een dansende Tereza, die je bijna een uitnodigt om mee te doen.'
Het thuisland
‘In Europa kijken ouderen films, in Brazilië zitten ze thuis en doen ze niks. Er is een soort segregatie. Jongeren praten niet met ze. Het is allemaal best triest. Mijn film is een portret van een ander soort ouderdom, waarin het futuristische een hulpmiddel is om je te verplaatsen in tijd en ruimte. Je ziet geen vliegende auto’s, maar merkt wel een culturele verandering.’
‘Toen Bolsonaro president was werden de culturele fondsen bevroren. Het probleem voor filmmakers was dus niet censuur, maar iets anders – minder tastbaar. De overheid kon zomaar zeggen: ‘Laten we onderzoeken of deze persoon corrupt is’, en er dan voor zorgen dat je niet verder kon werken. Na Bolsonaro is de sector weer opgestart en zijn de projecten weer gaan opbloeien. Een paar projecten, zoals The Blue Trail, waren van vóór Bolsonaro.’
‘Ik wil niet pretentieus klinken, maar het is heel speciaal om te zien wat er nú gebeurt met Braziliaanse films als Walter Salles’ I’m Still Here. Brazilianen zijn geobsedeerd door de Oscars. We dromen al heel lang van een Oscar. Hopelijk helpen films als I’m Still Here en The Blue Trail om de Braziliaanse filmsector weer zichtbaar te maken voor de buitenwereld.’
Een paar weken na dit interview ging I’m Still Here met de Oscar voor Best International Feature naar huis en in mei 2025 won het Braziliaanse O agente secreto in Cannes de prijs voor Beste Regisseur en Beste Acteur. The Blue Trail won uiteindelijk de Zilveren Beer op de Berlinale.
