Emma Benestan over haar vampiristische stierenwestern Animale: ‘Het zijn niet de dieren die gevaarlijk zijn, maar de mensen eromheen.’

Stierenvéchten? In bodyhorrorsprookje Animale, dat zich afspeelt in de Zuid-Franse regio Camargue, bekend om z’n stierenspelen, zien we vooral hoe stieren in de arena een beetje worden aangetikt en geschampt. Hier geen speren en bloed, zoals bij de Spanjaarden, maar meer een spelletje, waarbij een groepje opgepompte mannen een beresterk beest opjaagt en probeert een klein rood strikje afhandig te maken.

Voor vrouwen is in de arena’s van de Camargue geen plaats, ontdekte filmmaker Emma Benestan. Nadat ze eerder een documentaire draaide over de eerste en enige vrouwelijke stierenrenner uit de regio, gaat Benestan in speelfilm Animale daarom een paar stapjes verder, en vertelt ze het fictieve verhaal van de jonge Nejma, die het patriarchaat probeert te doorbreken en haar plek opeist in de arena. Na een uit de hand gelopen feestavond, waar Nejma zich uiteindelijk niets meer van kan herinneren, gaat het mis: terwijl Nejma vanaf dat moment wordt overvallen door boze dromen, prikt een ontsnapte stier iedere nacht een van haar mannelijke collega’s aan zijn horens.

In Nederland was Animale vorig jaar herfst voor het eerst te zien op het Franse filmfestival Tapis Rouge in Amsterdam, waar films over Parijs het aanbod doorgaans domineren. Benestan studeerde film in de Franse hoofdstad, maar groeide op in de buurt van de arena’s van de Camargue en denkt al van jongs af aan na over de wereld van de stier. ‘Als puber gingen we naar het stierenrennen kijken. In die tijd las ik ook Ovidius en maakte ik de connectie met de Minotaurus’, vertelt ze. ‘De stier heeft eigenlijk altijd al een plekje in mijn verbeelding gehad.’ 

Wat vind je zo interessant aan de stier?

‘I love bulls. Het is een angstaanjagend beest, maar ook gewoon een dier dat gras eet. De stier staat vooral voor mannelijkheid. Jongens drinken blikjes Red Bull en mannen gaan de strijd aan met stieren in de arena. Dat gegeven vond ik interessant en wilde ik omdraaien. Ik wilde de stier in verbinding brengen met de vrouw.’

‘Als je kijkt naar de kunstgeschiedenis, zou je kunnen zeggen dat de stier, of de koe, het eerste dier is dat ooit getekend is. In veel landen en culturen zie je een sterke verbinding met de buffel of stier: het zijn gevechtsdieren, maar ze hebben ook iets heiligs. Dat ze ook een zachte kant hebben, zie je in de velden van de Camargue. Als de rancher fluit, komen alle stieren naar hem toe. Voor mij lijken ze allemaal op elkaar, maar de rancher herkent ze individueel, aan de vorm van een hoorn of een oor. De dieren hebben ook allemaal een naam. In de Camargue gaan mensen speciaal naar de arena om te kijken naar die ene stier die ze liefhebben, want het is niet zoals in Spanje, dat het dier gedood wordt. Er is zelfs een speciale stierenbegraafplaats. De sterkste dieren worden staand begraven, met hun gezicht naar de zee.’

Een stier ziet in de arena geen man of een vrouw, maar gewoon een ander dier

Zijn stierenrenner Marie Segréer, over wie je eerder een documentaire maakte, en Nejma hetzelfde personage? 

‘Animale is geïnspireerd op Marie’s ervaringen. Marie had al een tijd geen contact met haar vader, en de wereld van het stierenrennen was voor haar manier om in contact te komen met iets mannelijks. Voor het verhaal dat ik wilde vertellen bedacht ik een meisje dat net haar vader verloren was, en dat heel erg behoefte had om met de stieren in contact te komen. Het contact met de dieren is voor Nejma een soort therapie. Het geeft haar iets van weerbaarheid. Marie vertelde me: een stier ziet in de arena geen man of een vrouw, maar alleen ‘een ander dier’. Ik vond dat interessant, hoe het dier gender overstijgt.’

‘De mensen in Camargue zeiden: een vrouw in de arena, dat bestaat niet. Toen kon ik zeggen: maar Marie bestaat! Dat wuifden ze weg. Ze vonden dat niet tellen omdat Marie niet meedeed aan de competitie.’

Hoe is het je uiteindelijk gelukt om de locals mee te krijgen in je project?

‘Voor de lokale bevolking was het niet per se een probleem dat mijn film ging over misbruik en misogynie. Men vond het wél vervelend dat ik een film wilde maken over een vrouw in de arena. Daarnaast ben ik zelf een vrouw en dan ook nog een vrouw van kleur. Een Frans-Algerijnse vrouw die een film maakt over mannelijke tradities die al eeuwen bestaan? Tsja. Aan de andere kant: in deze regio is het stierenrennen een beetje is zoals het voetbal in de buitenwijken. Er zijn veel migranten of kinderen van migranten die naar de arena gaan om een beetje geld te verdienen. De grote kampioenen zijn ook steeds vaker de kinderen van migranten. Dus ik vond het niet gek om Nejma als personage in de arena te zetten.’ 

‘Langzaam won ik het vertrouwen van de mensen van de Camargue. Ik heb alleen maar mensen gecast die uit de regio komen en zij zagen dat we de intentie hadden om de kracht van hun tradities te laten zien. Ik hoop ook dat mijn film zorgt voor meer interesse in de regio, dus het zou mooi zijn als dit verhaal de wereld over gaat. Er wordt gezegd dat de Camargue over 150 jaar onder water staat…’

Nejma wordt gespeeld door Oulaya Amamra, die als enige wel een ervaren actrice is en niet uit de Camargue komt. Hoe was dat voor haar?

‘Het was niet makkelijk, maar ze heeft veel hulp gehad van haar jonge tegenspelers. Oulaya was bang voor de stieren. De eerste keer dat ze kwam, zei ze: ik begrijp het niet, deze wereld – deze traditie. Ze zijn hier in de jaren 30, in de jaren 50 blijven hangen. Heel raar vond ze het.’

Ik ben een enorme fan van Buffy the Vampire Slayer

‘Het is de derde keer dat we samenwerken en als we elkaar niet zo goed hadden gekend, was ze denk ik gestopt. In eerste instantie deed ze er heel casual over. Ze had het scenario gelezen en dacht dat het wel goed zou komen. Maar toen ze zomaar de arena in wilde stappen, lachte iedereen haar uit en kreeg ze te maken met racistische reacties. Ze was beland in een vijandige wereld en had dat niet zien aankomen. Toen ze voor het passen van kostuums terugkeerde naar Parijs, las ze opnieuw het script en vertelde ze me aan de telefoon dat ze had gehuild. Ze zei: dat meisje bestaat niet, ze kan niet bestaan. Deze wereld is te gewelddadig. Dus toen hebben we daar een goed gesprek over gehad. Ik vond het belangrijk om Nejma te láten bestaan, ook al was het misschien niet realistisch.’

Animale is ook meer een genrefilm, dan een realistisch portret.

‘Ja, ik noem het graag een vampiristische western. Near Dark van Katherine Bigelow is een van mijn referenties. En ik ben een enorme fan van Buffy the Vampire Slayer. Via genre kan je sociale onderwerpen op een veel intiemere en metaforische manier bespreekbaar maken.’

Wat vind je zo goed aan Buffy?

‘Ik hou van de genremix: het feminisme, de bodyhorror. Er is niet voor niets veel gezegd en geschreven over Buffy. Toen ik jong was, voelde ik al dat de serie ook over mijn trauma’s en angsten ging. Het zevende seizoen eindigt met een verhaallijn waarin alle vrouwen samen een vampier moeten doden met een houten staak. Het gaat over zelfverdediging, het is heel feministisch. Animale gaat ook over zelfverdediging van een vrouw tegenover geweld en macht. Het gaat over het idee van ‘hé, ik kan terugslaan!’. 

Vorig jaar gingen er TikToks rond waarin vrouwen wordt gevraagd of ze op een afgelegen plek liever een beer tegenkomen of een man. Alle vrouwen kozen voor de beer. Als je de beer vervangt voor een stier, krijg je waarschijnlijk wel dezelfde reacties. 

‘Haha, wat? Ik ken die filmpjes niet, maar het is wel de kern van mijn film: dieren zijn vreedzamer dan mannen. Het zijn dus niet de dieren die gevaarlijk zijn, maar de mensen eromheen. Misschien is het hard om het zo te zeggen, misschien gaat het veranderen, maar zo is het nu wel.’

---

Foto: Aurélie Lamachère