Bill Nighy en regisseur Oliver Hermanus over Living: ‘Hopelijk is onze film een contra-boodschap’

In Living hoort Mr. Williams (Bill Nighy), werkzaam op een stoffig gemeentekantoor als hoofd Ruimtelijke Ordening, dat hij nog maar enkele maanden te leven heeft. Dat slechte nieuws is voor hem aanleiding om zijn ongelukkige ambtenarenbestaan vaarwel te zeggen. Het is tijd om écht te gaan leven. Maar wat houdt dat eigenlijk in?

De Brits-Japanse auteur Kazuo Ishiguro, die in 2017 de Nobelprijs voor de Literatuur ontving, schreef het scenario van Living, gebaseerd op Akira Kurosawa’s Ikiru (1952), en verplaatste het verhaal van Japan naar Engeland. De Zuid-Afrikaanse regisseur Oliver Hermanus, die eerder Skoonheid en Moffie maakte, regisseerde de remake.

Op het filmfestival van Venetië spreken we hoofdrolspeler Bill Nighy en Hermanus over Britse en Japanse bescheidenheid, over Nighy’s uitstelgedrag, over Hermanus’ imposter syndrome en over de hedendaagse relevantie van Ikiru.

Hermanus’ eerdere films zijn uitgesproken politiek: ze gaan over apartheid, over homoseksualiteit. ‘Ik wilde expres iets heel anders maken,’ vertelt hij. ‘Engeland, kostuumdrama, de dood: op een emotioneel niveau voelde deze film als iets wat ver afstond van wat ik maakte in Zuid-Afrika. De emoties waarin ik daar geïnteresseerd was, waren een stuk agressiever. Maar als filmmaker wil je voor een uitdaging staan, wil je groeien, onderzoeken, verbreden.’ 

Je hoeft geen Kardashian te zijn om ertoe te doen

‘Ik had bij deze nieuwe klus wel last van imposter syndrome,’ geeft Hermanus toe. ‘[Kazuo] Ishiguro is een uitzonderlijk auteur, en Bill [Nighy] een enorm getalenteerd acteur, en ik werkte óók nog met ’s werelds beste kostuumdesigners, geluidstechnici, editors, productiedesigners en make-upartiesten. Dus dat was mijn uitdaging. Om als regisseur nu ook de leiding te durven nemen.’

‘Ik heb veel geleerd door te kijken naar Ishiguro. Het was bijzonder om hem zelfkritisch te zien zijn. Hij was steeds bezorgd dat hij niet genoeg had gedaan, dat het niet goed genoeg was: dat iemand die het zo “gemaakt heeft” óók bezig is met béter worden, vond ik erg inspirerend.’

Britse reserve
Ikiru speelt zich af in de jaren vijftig in Tokio; Living gaat ook over de fifties, maar dan in Londen. Volgens Nighy is dat geen hele grote stap. ‘Britten, net als Japanners, hebben een zeer precieze en uitgebreide gedragscode die door de rest van de wereld wordt gezien als repressed. Al weet ik niet of Britten in de jaren vijftig nou echt zo onderdrukt waren. De passie wás er wel, je viel er gewoon niemand mee lastig. Dat vind ik ontroerend, en grappig, omdat het lichtelijk belachelijk is.’ Hoe je dat terugziet in de film? ‘Mijn personage verexcuseert zich bijvoorbeeld voor zijn ziekte, omdat het zo onhandig is. Dat is treurig, natuurlijk, maar op een manier ook bewonderenswaardig.’

Die culturele code, en de typisch Britse gereserveerdheid, spelen vaak een rol in Ishiguro’s romans, waarvan The Remains of the Day (in 1993 verfilmd met Anthony Hopkins en Emma Thompson) misschien wel de bekendste is. ‘Ik was enorm onder de indruk van Ishiguro,’ zegt Nighy. Ze ontmoetten elkaar bij een etentje, en hij schreef het script met Nighy in gedachten. ‘Ik moet in een vorig leven vast iets goeds hebben gedaan om dit verdiend te hebben.’ Nighy herkent zichzelf overigens volledig in de Britse reserve: ‘Ja, totaal. En mijn vader was precies zo. Hij was bijna een tijdgenoot van mijn personage. Hij was geweldig. Terughoudend, gereserveerd. Ik denk dat mensen het nu misschien verlegen zouden noemen, maar het is eerder een soort bescheidenheid. En ik vind het stijlvol, trouwens. Hij was quite stylish.’

Je bent slechts een korrel zand in de wereldgeschiedenis. Dus wees een aardige zandkorrel, I guess

Hermanus noemt die bescheidenheid een ‘grain-of-sand-mentaliteit’. Een leven hoeft niet groots en meeslepend te zijn. ‘Je bent slechts een korrel zand in de wereldgeschiedenis. Dus wees een aardige zandkorrel, I guess.’ Hij is van mening dat dát de hedendaagse relevantie is van Ikiru, al is het origineel zeventig jaar geleden gemaakt. ‘We leven nu in een wereld waarin we, als we geen miljoen instagramvolgers hebben, ons afvragen: hebben we enige waarde? Als we geen miljonair zijn op ons vijfentwintigste, doen we er dan wel toe? We zijn geobsedeerd met het verwerven van een publiek. Een publiek dat constant getuige moet zijn van ons leven, dat ons roemt, dat ons valideert, dat ons goedkeuring geeft. En dat is allemaal nogal bullshit, toch?’ 

Hermanus: ‘Wat ik wil zeggen: de westerse wereld is geobsedeerd met roem en grandeur. Maar je hoeft geen Kardashian te zijn om ertoe te doen. Ik wil de Kardashians niet trashen, maar zij zorgen er wel voor dat mensen gaan denken dat ze een merk moeten zijn, dat je dat merk moet uitbouwen, dat je bakken met geld moet verdienen, dat je een lifestyle moet zijn. Die boodschap is heel sterk. Hopelijk is onze film een contra-boodschap.’

Is dat dan toch een lichtelijk politieke laag die in Living te bekennen valt? ‘Living heeft geen echt politieke intentie,’ zegt Hermanus. ‘Maar de conclusie, misschien, is deze: als je één klein ding doet, iets wat binnen jouw invloedssfeer ligt, iets waarvan je weet dat het belangrijk kan zijn voor andere mensen, is dat misschien grootser dan wat dan ook, omdat het oprecht behulpzaam is, en zorgzaam, en onbaatzuchtig.’

Ik heb het voor elkaar gekregen om gedurende mijn gehele leven helemaal niets op papier te zetten

Uitstellen op Olympisch niveau
Ambtenaar Mr. Williams (Nighy) gebruikt als vaste repliek voor ieder verzoek dat bij de gemeente wordt ingediend de dooddoener ‘there’s no harm’, terwijl hij allerlei documenten terzijde schuift en ze laat verstoffen. Pas aan het eind van de film komt hij in actie. Nighy: ‘Ik denk niet dat er in elke rol een parallel ligt met mijn leven, maar als dat hier zo is, dan ligt het waarschijnlijk in mijn talent voor uitstelgedrag. Ik stel dingen uit op een Olympisch niveau. Ik ben er erg goed in. Ik ben een procrastination ninja. Er is niets dat ik niet uit kan stellen.’ Zijn belangrijkste uitgestelde activiteit? ‘Dat is schrijven. Toen ik jong was, wilde ik – zoals ongeveer iedereen die jong is – schrijven. En ik heb het voor elkaar gekregen om gedurende mijn gehele leven, élke dag van mijn leven, helemaal niets op papier te zetten.’ Hij lacht. ‘Daar moet je toch een soort doorzettingsvermogen voor hebben.’ 

Living gaat over nalatenschap: wat laat je achter, welke impact heeft jouw bestaan op de wereld gehad? Nighy: ‘Ik voel me totaal niet geroepen om een legacy te hebben. Ik wil gewoon goede films maken. Films waarmee niemand zijn tijd verdoet. Films die de wereld, ook al is het op een marginaal niveau, een iets betere plek maken.’ Hermanus heeft al een volgend project in zijn hoofd. ‘Ik heb nog nooit een liefdesverhaal gemaakt, en ik ben best benieuwd naar hoe ik dat zou aanpakken. Misschien wordt dat de volgende stap.’