Fantaseren over feelgood-oorlogsvoering in Top Gun: Maverick

Vaak, als ik een film kijk, bekruipt mij het moedeloze besef: ik ben naar de machts-, gewelds-, en/of seksuele fantasieën van een saaie man aan het kijken. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat de gedachtenwereld van ieder mens, ongeacht de persoon, in theorie de moeite waard kan zijn, interesseren deze specifieke fantasieën van dit specifieke type man mij doorgaans maar matig.

Een inventarisatie van kenmerken (incompleet, voornamelijk gebaseerd op een verscheidenheid aan Hollywoodproducties): een vliegtuig besturen is stoer, goed en kwaad bestaat, slechte mensen op gewelddadige wijze toetakelen is prijzenswaardig, jonge, stille vrouwen zijn sexy, een uniform biedt status, zwijgen is goud, humor een teken van zwakte, het is nobel om dienst te doen in het leger, ontploffingen zijn cool en het ultieme doel aan het eind van het verhaal? Riding off into the sunset in een mooie auto met een mooie vrouw in de bijrijdersstoel.

Culturele producten (films, in dit geval) met zulk dwingend gebrek aan originaliteit – daar wil ik liever geen 131 minuten van mijn dag (week, maand, jaar, leven) aan besteden. Ik vind dat zonde van mijn beperkte tijd op deze fascinerende planeet. Helaas moet ik zo nu en dan een column schrijven terwijl er niets in de filmzaal draait wat mij werkelijk interesseert, en dan word ik tijdens onze wekelijkse redactievergadering teruggeworpen op de suggestie van mijn (verder heel leuke) hoofdredacteur: Fien, weet je wat grappig zou zijn? Als jij een stuk zou schrijven over Top Gun!

Top Gun: Maverick is een machtsfantasie van het brave soort

Even voor de duidelijkheid, Top Gun: Maverick voldoet niet aan alle clichématige fantasieën die ik hierboven heb opgenoemd, hoor. Ja, Tom Cruise is een eenzame, gespierde cowboy die als geen ander een vliegtuig kan besturen, dingen doet ontploffen en een uniformberoep heeft, maar er zit hier en daar ook een grapje in, een traan welt op in een ooghoek, niemand takelt een ander toe en de romantic interest van Tom Cruise, gespeeld door Jennifer Connelly, is net als Cruise een vijftiger (hoera voor de vrouwenemancipatiebeweging). Top Gun: Maverick is een machtsfantasie van het brave soort, die voornamelijk draait om de status van een straaljagerpiloot, lekker hard motorrijden met je liefje achterop, en allerlei andere symbolen van oppervlakkige mannelijkheid, met als doel: het spel achter je kunnen laten als winnaar.

Je hoort mij overigens ook niet zeggen dat Top Gun: Maverick een slechte film is. Nee, helemaal niet: Top Gun: Maverick is een heel vermakelijke film waarbij ik vrijwel iedere seconde entertained was. Maar Top Gun: Maverick heeft inmiddels een miljard dollar opgebracht, dus mijn inzet heeft deze film gelukkig niet nodig.

Even een terzijde over een miljard dollar. Mijn suggestie voor de volgende redactievergadering: misschien kunnen we een minuut stilte inachtnemen om in ons hoofd een lijst te maken van alle mogelijke manieren waarop mensen, waar dan ook ter wereld, vooruit zouden kunnen worden geholpen met een financiële injectie in de vorm van een miljard dollar. (Deze suggestie zal waarschijnlijk van de hand worden gedaan.)

Maar goed. Terug naar de film. Over het woord entertainment, want zo kan deze film het beste worden gecategoriseerd: dat woord komt van het Franse woord entretenir, wat grofweg vertaald kan worden als onderhouden (in de betekenis van ‘in stand houden’). Entertainment gaat over het onderhouden van een goed gevoel. Top Gun: Maverick houdt dat goede gevoel voornamelijk in stand met betrekking tot de spannende missies van de Amerikaanse luchtmacht. Ik kom de bioscoopzaal uit en ik voel me goed over de Amerikaanse luchtmacht. Wat een indrukwekkende luchtmacht!, denk ik. Lieve lezer, als je mij zou kennen, zou je weten dat Top Gun: Maverick hier een geweldig effect heeft gesorteerd.

Maverick heeft inmiddels een miljard dollar opgebracht, dus mijn inzet heeft deze film niet nodig

Ook even een terzijde over de realiteit van straaljagervluchten. Vorige week was ik geheel toevallig aan het kamperen naast de vliegbasis in Leeuwarden (de stad waar ik geboren en getogen ben). Daar worden alle F-16’s die in mijn vroege jeugd bulderend over de provincie vlogen, vervangen door F-35’s (ook wel bekend als de JSF). Het geluid van een straaljagermotor, daar kun je aan wennen. Onaangenamer vond ik, tijdens mijn kampeertrip, de geweerschoten vóórdat het toestel opstijgt, om de ganzen in de buurt dood te schieten zodat ze niet in de motoren van de vliegtuigen terechtkomen.

Maar goed, opnieuw: terug naar de film, en nu voor het laatst. Uraniumverrijking in een onbenoemd gebied, vliegdekschepen, berglandschappen, codenamen, generaals, reusachtige Amerikaanse vlaggen, een blinkend wit uniform en een army wife. Top Gun: Maverick is één lange reclame voor defensie, voor Porsches, voor Kawasaki-motoren, voor Ray-Ban-zonnebrillen, voor potjes rugby op het strand, en voor slachtofferloze precisiebombardementen, kortom: een reclame voor een All American levensstijl die niet bestaat. Maakt dat iets uit? We hoeven het toch niet serieus te nemen? Het is tenslotte maar een fantasie.