Waarom Greta Gerwig niet voor een Oscar is genomineerd? Virginia Woolf wist het al, en dat maakt me soms wanhopig

‘I can’t get over my disappointment of being a girl,’ zegt Jo March, een van de vier zussen uit Little Women, gespeeld door Saoirse Ronan. Ze knipt haar haar af, ze rent door de velden, ze weigert een huwelijk, maar het mag niet baten. Het vrouw-zijn ís ook een enorme teleurstelling in Amerika in de negentiende eeuw. Je mag niet werken, je mag je eigen geld niet verdienen of beheren, je mag niet naar school én je mag het leger niet in. Je kunt, zoals tante March de zussen op het hart drukt, het beste maar met een rijke man trouwen, dan heb je nog enige kans van slagen in het leven.

Ik schreef ‘in het Amerika van de negentiende eeuw,’ want Louisa May Alcott schreef haar boek Little Women in het Massachusetts van 1868, maar ook in Nederland stonden getrouwde vrouwen (tot 1956!) onder het wettelijk gezag van hun mannelijke echtgenoot, waardoor ze geen rekening konden openen en geen grote uitgaven mochten doen. Het Nederland van de twintigste eeuw*.* Zoals de zussen March weten: het huwelijk is een financiële aangelegenheid.

Ook als je nog een kleine vrouw bent, is dat vrouw-zijn van cruciaal belang

Ik vond het altijd een vreemde titel, Little Women. Zijn little women niet gewoon meisjes? Waarom heet dit boek niet Young Women? Of Girls? Na het zien van deze film begreep ik het. Je bent, ook op jonge leeftijd, altijd een vrouw, in tegenstelling tot een man. Voorál in 1868. Ook als je nog een kleine vrouw bent, is dat vrouw-zijn van cruciaal belang. Helaas. 

De afgelopen maand was ik in een schrijversresidentie. Ik heb vaak heel vrolijke muziek op tijdens het schrijven, daar krijg ik energie van, dus ik luisterde naar ABBA. In my dreams, I have a plan – if I got me a wealthy man. Na de film, op de fiets vanaf Eye naar huis, luisterde ik ook naar Money, Money, Money. Ik dacht aan Meryl Streep in Mamma Mia!, die het daarin zingt, Meryl Streep, die tante March speelt in Little Women, Meryl Streep die Mrs. Dalloway speelt in The Hours, de verfilming van de roman van Michael Cunningham over het werk van Virginia Woolf. Ik zag een advertentie voor een seminar in Eye, getiteld ‘Vrouwelijk leiderschap in beeld’. Meryl Streep stond op de poster, en ik dacht: is er echt maar één vrouw met deze positie? It’s a rich man’s world.

Greta Gerwig is voor Little Women ook geïnspireerd door Virginia Woolf. In het essay A Room of One’s Own zet Woolf helder en geestig uiteen dat als een vrouw wil schrijven, ze twee dingen moet hebben: een kamer voor zichzelf en geld. Die kamer klinkt simpel, maar voor vrouwen die voor kinderen of andere familieleden moesten zorgen, die verantwoordelijk waren voor het huishouden en het eten, die nauwelijks een leven buitenshuis hadden – voor die vrouwen was dit onmogelijk, ‘unless her parents were exceptionally rich or very noble,’ aldus Woolf. Ik dacht: ik kan een kamer huren, ja, maar moet je als vrouw nog steeds kiezen tussen het krijgen van kinderen en het schrijven van een boek? En hoe zorg je voor genoeg geld, als je ouders dat niet hebben en je niet met die rijke man trouwt?

Moet je als vrouw nog steeds kiezen tussen het krijgen van kinderen en het schrijven van een boek?

Jo March wil schrijven, maar de uitgever, een grijze, bebaarde man met een sigaar, heeft er weinig vertrouwen in. Uiteindelijk besluit hij: als je hoofdpersonage een vrouw is, moet ze in ieder geval aan het eind van het verhaal getrouwd zijn (zie ook: iedere romantische komedie ooit gemaakt). Hij vindt daarnaast het verhaal van Jo, die schrijft over het leven van haarzelf en haar zussen, te saai. Hij wil het niet uitgeven totdat zijn dochters het lezen. Want pas door zijn eigen dochters komt hij erachter dat vrouwen ook een markt zijn.

Virginia Woolf schrijft in haar essay: ‘[T]he values of women differ very often from the values which have been made by the other sex (...) Yet it is the masculine values that prevail. Speaking crudely, football and sport are ‘important’; the worship of fashion, the buying of clothes ‘trivial’. And these values are inevitably transferred from life to fiction. This is an important book, the critic assumes, because it deals with war. This is an insignificant book because it deals with the feelings of women in a drawing room.’ 

Oftewel: waarom Sam Mendes met oorlogsepos 1917 genomineerd wordt voor een Oscar voor beste regie, en Greta Gerwig met Little Women niet. Ik ben blij dat Virginia Woolf dit al schreef in 1928, maar het maakt me ook wanhopig: Virginia Woolf schreef dit al in 1928! Ze vraagt zich af: ‘What food do we feed women as artists upon?’ Greta Gerwig heeft gelukkig een kamer voor zichzelf, en ze heeft geld. Die hele Academy heeft ze niet nodig om een briljante film te maken. 

Maar hoe zit het dan met ons, gewone stervelingen, die nooit een stap in Hollywood zullen zetten? (I work all night, I work all day to pay the bills I have to pay.) Woolf schrijft, om ons allen - ook Frida en Agneta van ABBA - een zeer noodzakelijk hart onder de riem te steken, dat als we de moed en de vrijheid hebben om te schrijven wat we willen, de vrouwelijke kunstenaar naar voren zal komen: ‘And so to work, even in poverty and obscurity, is worthwile.’