Hallo Finland, Duitsland heeft allang bepaald dat porno ook kunst kan zijn

Je kunt een film die je in de zaal prima vond, altijd achteraf nog verpesten. Ik had tot gisterochtend geen idee wie Tom of Finland was, tot ik Tom of Finland zag. Inmiddels weet ik dat Tom of Finland de homo-erotische kunstenaar Touko Laaksonen was, en denk ik ’m zelfs beter te kennen dan de regisseur van de film, Dome Karukoski.

Na de film ging ik namelijk nog even langs de mini-expositie van Toms tekeningen in het Ketelhuis. Als je van streek raakt van Suit Supply-posters, moet je daar vooral veel duct tape en watervaste stiften meenemen. Overal spatten gigantische, geaderde piemels van het papier, ze springen van enthousiasme uit de uniformen van politiemannen, legerofficieren en bouwvakkers - op de tekeningen van Laaksonen neukt iedereen in de baas z’n tijd. Die Tom of Finland toch! Ik had net een prima Wikipedia-biopic gezien, maar deze spanning had ik niet gevoeld.

Het gevoel bekroop me dat Tom of Finland een film over homo’s is, die gekuist is voor hetero’s. Als Laaksonen zijn geliefde ontmoet, knipt Karukoski na de kus direct naar de morning after. Een publiek dat al zenuwachtig wordt van tongende mannen moet je niet provoceren. We zien de struggle om gay te mogen zijn, niet de seks. En het werk van Laaksonen zien we als porno, niet als kunst. ‘I have to have a hard on, then I know it’s good,’ laat hij Laaksonen zeggen.

Het gevoel bekroop me dat Tom of Finland een film over homo's is, die gekuist is voor hetero's

Laaksonen werkte als art director bij een reclamebureau; dezelfde gladgepoetste, vloeiende stijl die hij overdag hanteerde voor tekeningen van keurige, blakende heterostelletjes, gebruikte hij ’s avonds voor vrolijke homo-orgies. Het doet denken aan de animatoren van Disney: volgens Neal Gablers biografie van Walt, lieten de tekenaars die in 1935 overdag aan Sneeuwwitje werkten, het brave prinsesje ’s avonds heel andere dingen doen dan schoonmaken voor de kost. Maar Laaksonens werk was meer dan een geile oprisping; hij stichtte een beeldtaal die reikte tot aan Queen en Jean-Paul Gaultier (die overigens bij de première heeft geklaagd over de pasvorm van het leer in de film).

Door Sneeuwwitje belandde ik bij het werk van Felix Salten, bekend als auteur van Bambi, Eine Lebensgeschichte aus dem Walde. Saltens biografie van een Weense prostituee, Josefine Mutzenbacher (1906), speelde de hoofdrol in een rechtszaak voor de federale rechtbank in Duitsland, waarbij besloten moest worden wat prioriteit had: vrijheid van meningsuiting of bescherming van de jeugd. Met het literaire én botergeile Josefine als bewijs, oordeelde het hof dat kunst en pornografie elkaar niet uitsluiten. Helaas aan de late kant voor Laaksonen om van wat meer waardering als kunstenaar te kunnen genieten – hij stierf in 1991. Maar Karukoski had beter kunnen weten.