Hoe mijn jeugdheld Judge Judy van haar voetstuk viel

Nog maar halverwege de trailer van So Help Me God plofte ik in gedachten alweer op de sleetse leren bank van mijn ouderlijke woonkamer, mid jaren negentig, voor onze bolle Blaupunkt-televisie. Ja, de Brusselse onderzoeksrechter Anne Gruwez uit die documentaire deed me toch even denken aan de koningin van daytime television, de oppas voor kinderen van werkende moeders, Judge Judy; net als Anne een rationele, no-nonsensevrouw, een tikje nieuw-rechts ook, zo'n vrouw die ‘zegt waar het op staat’.

Judy is de grootste fraud van allemaal

Wat mij toch in Judy’s frêle armen der wet dreef weet ik niet – ik had geen linkse VPRO-ouders tegen wie ik mij moest verzetten, ik woonde niet in een kansenwijk. En toch: het Amerikaanse zero-tolerance-beleid, waar Judy's programma vanaf 1996 bij aansloot, was waar ik in míjn dirty south (het Limburgse heuvelland) hartstochtelijk naar verlangde. Niet zo vreemd misschien: als ik kijk naar mijn tv-dieet, moeten Walt Disney, Jerry Springer, Roseanne Barr (verrassend genoeg Trump-supporter) en later Judy Sheindlin en Dr. Phil het fundament voor mijn morele besef hebben gelegd. Een onrustbarend quintet.

Eenmaal in een neerwaartse YouTube-spiraal beland vervloog de nostalgie. Had ik als pre-teen niet opgemerkt dat die toeschouwers waardeloze acteurs zijn? Waarom straft Judy mensen die een pet dragen zwaarder, terwijl die mensen net door de productie zijn aangekleed (en voorzien van tandenlak)? Hadden we dat in '96 geweten, maar kabelinternet was in Limburg toen even dun gezaaid als niet-corrupte politici. God weet welk gif mijn ouders nog meer onverdund op mijn sponzige kinderbrein hebben laten inweken (Jambers).

Het allerergst was dat Judy, die mij dagelijks heeft onderwezen over verantwoordelijkheid, daar blijkbaar toch niet zoveel mee op heeft: hoewel haar uitspraken bindend zijn, worden de strafsommen betaald door de show, plus een fee voor deelname. Daarmee worden de doorgaans arme ‘defendants’ en ‘plaintiffs’ overtuigd om mee te doen - mensen die lekker vechten om hair-extensions. Judge Judy is een ex-rechter in een foprechtszaal, die armen verbaal misbruikt voor kijkcijfers, voordat ze hen haar consequentieloze oordeel toeblaft. Judy is de grootste fraud van allemaal.

Gelukkig bleek Anne Gruwez in So Help Me God in veel opzichten een tegenpool van Judy Sheindlin. Sheindlins wet is zwart-wit, Gruwez heeft juist voor elk van de mensen tegenover zich een grijstint over. Een meesteres in de bondage wordt door haar uitgebreid verhoord over technieken voor prostaatmassage. Een vrouw die beschrijft hoe ze haar kind vermoordde kan rekenen op compassie.

Gruwez heeft voor alle mensen tegenover zich een grijstint over

Verantwoordelijkheid prediken sluit menselijkheid niet uit, zag ik bij Gruwez. Want, zo zegt zij in een interview: ‘Al de driften waaraan mijn cliënten ten prooi gevallen zijn, heb ik zelf in het klein in mij. Iedereen heeft die in zich, maar bij sommigen is het evenwicht zoek. Ik kan niet cynisch zijn tegenover mijn gelijke, tegenover iemand van wie ik in theorie hou, omdat hij plotsklaps toegegeven heeft aan een bijzondere drift.’

Zoals wel meer journalisten, had ook ik na de film even de reflex: hoe is het mogelijk dat we Gruwez nog niet kenden? Geef die vrouw een show! Maar laat alsjeblieft niemand haar in een show casten. De 70-jarige Judge Judy heeft net bijgetekend. De jaren negentig zijn goddank bijna voorbij.