‘Alléén 13-jarigen zouden op sociale media moeten zitten. De rest van ons zou fucking volwassen moeten worden.’ Bo Burnham over Eighth Grade

‘I’m doing great and my life is really amazing,’ zegt Kayla met de nonchalante zelfverzekerdheid van een filmster. Ze zet haar webcam uit. Als ze het grote licht van haar meisjeskamer aan doet, zie je dat ze onder de puisten zit. Kayla is 13. Op YouTube geeft ze zelfhulp-tutorials die niemand bekijkt. In het echte leven weet ze zich amper te redden. Haar klassieke puberproblemen met hormonen, zelfhaat en impopulariteit lijken door haar constante gescroll op Instagram alleen maar erger te worden. Eighth Grade, de debuutfilm van de Amerikaan Bo Burnham, geeft een pijnlijk komisch beeld van opgroeien onder het juk van likes, tags en follows.

Toen hij zelf tiener was, zette Burnham ook filmpjes op YouTube. Hij had wat meer succes dan Kayla. De sketches en liedjes die hij als puber postte zijn bij elkaar inmiddels honderden miljoenen keren bekeken. Burnham maakte de sprong van YouTube naar het podium en tourde jarenlang de wereld over met zijn comedyshows. Nu, op zijn 28e, is hij toe aan zijn derde carrière. Zijn debuut als filmregisseur brengt hem terug in de online wereld waar hij naam maakte. Die jas past hem als gegoten, zou je zeggen. Toch heeft Burnham zich - hoe gek het ook klinkt - best zorgen gemaakt of hij niet te oud was om deze film te maken, vertelt hij aan de telefoon vanuit Parijs.

Want zelf is hij inmiddels eigenlijk ook een online dinosaurus. Toen Instagram werd gelanceerd, was hij al geen tiener meer. ‘Vroeger zeiden mensen: ik ben opgegroeid met vinyl en de nieuwe generatie heeft walkmans. Zulke aardverschuivingen zie je nu ongeveer om de zes maanden. Ik dacht zelf op een gegeven moment over mensen van drie jaar jonger: wow, jullie hadden Twitter op high school, dat moet een totaal andere ervaring zijn geweest. Het gaat misschien te ver om te zeggen dat kids die nu opgroeien totaal anders worden gevormd, maar doordat de wereld exponentieel sneller verandert, komen de generatiekloven steeds dichter op elkaar te zitten.’

Ik denk dat social media kinderen over het algemeen angstiger hebben gemaakt

Wat is het grootste verschil dat het maakt om op te groeien met social media?
‘Ik denk dat er meerdere kanten aan zitten. Maar als ik één ding moet noemen, dan denk ik dat social media kinderen over het algemeen angstiger hebben gemaakt. Kinderen worden aangemoedigd om hun leven te beschouwen als iets dat wordt gezien, in plaats van iets dat ze leven. Ze zijn zich op ieder moment bewust van ieder aspect van zichzelf.’

Hoe werkte dat voor jou, toen je jong was en een online aanwezigheid opbouwde? Deed je je anders voor dan je was?

‘Een beetje wel. Maar het was toen nog min of meer pre-sociale media. YouTube was een platform waar je een kleine sketch op kon zetten. Het was nog niet, zoals nu, een plek waar je echt jezelf presenteert. Ik hoefde nog niet echt een relatie aan te gaan met mijn publiek. Ik weet niet hoe het zou zijn als ik die filmpjes nu zou posten, omdat het internet tegenwoordig veel meer van ons vraagt.’

Tegenwoordig is het blijkbaar een trend dat pubermeisjes zelfhulpvideo’s op YouTube zetten.

‘Ik ben tijdens mijn research zo veel video’s van 11- en 12-jarige meisjes tegengekomen die advies geven over hoe je gelukkig kunt worden! Die zijn natuurlijk enorm ontwapenend, want je ziet aan alles dat die kinderen zelf wanhopig behoefte hebben aan advies. Ze reageren op de verwarring van hun bestaan door andere mensen op stellige toon te onderwijzen. Dat vind ik een fascinerend copingmechanisme. Het is schattig, maar ook een beetje tragisch.’

Sommige mensen zeggen over Kayla’s video’s: o man, ze liegt dat ze barst. Maar zo zie ik het niet

Ik zag ook een positieve kant. Kayla is in haar vlogs misschien niet eerlijk over haar leven, maar ze geven haar wel de kans om te experimenteren met wie ze zou kunnen zijn.

‘Dat is ook zo! Sommige mensen zeggen over Kayla’s video’s: o man, ze liegt dat ze barst. Maar zo zie ik het niet. Ze probeert iets in haar woorden te zijn voordat ze er met daden uitdrukking aan kan geven. Sociale media nodigen je uit om jezelf te objectiveren, maar ook om je uit te drukken. Ze kunnen kinderen helpen om andere versies van zichzelf uit te proberen. Ik zie sociale media niet als goed of slecht, maar vooral als diep. Ze hebben een diepe impact op kinderen, zowel op een goede als op een slechte manier.’

Het is natuurlijk ook de leeftijd waarop seks een rol begint te spelen. Er is een zwembadscène waarin Kayla hunkerend naar haar geheime crush kijkt. De camera glijdt mee over het natte lichaam van dat jongetje. Ik realiseerde me dat ik zoiets nog nooit vanuit het perspectief van een 13-jarig meisje had gezien.

‘Het is komisch, omdat die jongen eruit ziet als een nat vogeltje en zij naar hem kijkt alsof hij een stud is. Niemand ziet er goed uit op zijn dertiende! Als je foto’s terugziet van je crushes op die leeftijd, denk je: o mijn god, het was een kind. Maar ik wilde dat je als kijker door de ogen van Kayla naar die jongen zou kijken en dat je het vreemde geweld zou voelen van een crush. Daarmee opent het thema zich, en later in de film komen dan ook de donkere kanten aan bod van wat seksualiteit op die leeftijd kan betekenen.’

Dat Kayla de kracht vindt om haar grenzen te stellen, zou ik juist ook zien als een verdienste van het internet

Kayla voelt zich onder druk gezet om naaktfoto’s te sturen en heeft een nare ervaring met een oudere jongen. Toch weet ze haar grenzen uiteindelijk heel goed aan te geven. Doen we af en toe te paniekerig over de gevaren van tieners en seks in het internettijdperk?

‘Mensen mogen in paniek raken, ik denk niet dat dat per se een verkeerde reactie is. Maar dat Kayla de kracht vindt om haar grenzen te stellen, zou ik juist ook zien als een verdienste van het internet. Het gesprek over consent is online opengebroken. We spreken letterlijk over zulke thema’s in de taal van het internet, kijk naar #MeToo. Het internet is ook een plek waar kinderen over dingen kunnen praten en leren waar ze zich in het echte leven voor schamen. Als hun leraar voorlichting geeft over seks, vinden ze dat zo ongemakkelijk dat ze het verhaal niet eens horen. Op het internet horen ze het misschien wel. Daar kunnen ze gemeenschappen vinden van anderen die met dezelfde dingen worstelen.’

Welke rol spelen sociale media op dit moment in jouw leven?

‘Ik zit op Twitter en Instagram. Ik post niet veel. Ik kijk vooral. Maar het is niet geweldig. Door Twitter ga ik iedereen haten. Er is niemand die ik in het echte leven niet mag, maar die ik geweldig vind op Twitter, en er zijn veel mensen op wie ik in het echte leven gek ben, maar die ik haat op internet. Mensen vragen of kinderen op sociale media zouden mogen. Ik denk: alléén dertienjarigen zouden op sociale media moeten zitten. De rest van ons zou fucking volwassen moeten worden en onze Twitter, Facebook en Instagram moeten deleten.’

---

Meer weten over Eighth Grade? Luister dan onze fonkelnieuwe Cineville podcast hier.