(Bijna) 60 jaar The Graduate: Here’s to you, Mrs. Robinson

Wie ‘m nooit eerder zag, kan deze eerste alinea beter overslaan, al is het plot van Mike Nichols’ The Graduate zo klassiek dat het zo’n beetje huiswerkmateriaal is. Benjamin Braddock (Dustin Hoffman) keert na zijn afstuderen terug naar zijn ouderlijk huis. De ontvangst is warm, maar Benjamin krijgt het er benauwd van. Hij wordt gekoppeld aan de jonge Elaine (Katharine Ross), maar het is uiteindelijk haar moeder, de verleidelijke zuipschuit Mrs. Robinson (Anne Bancroft), die hem met de nodige avances het bed in praat.

Als zijn ouders blijven aandringen, knoopt Benjamin het op stuntelige wijze uiteindelijk ook met Elaine aan. Maar de affaire met haar moeder blijft standhouden, en als die uitkomt, kiest Elaine gedesillusioneerd voor een ander. Tot Benjamin haar letterlijk voor het altaar wegsleept – met een van de allermooiste slotscènes ooit tot gevolg.

Het lijkt Benjamin allemaal te overkomen. Als incompetente goedzak stuntelt hij volkomen bleu door het romantische leven, maar eenmaal verleid door Mrs. Robinson – op haar beurt weer gevangen in een kleinburgerlijk, kleurloos bestaan – ontpopt 'ie zich tot een doelgerichter personage. Waar Mrs. Robinson hem in eerste instantie als een spin in haar web lijkt te vangen, is het uiteindelijk Benjamin die de gemene steken uitdeelt. Vooral de jonge Elaine moet het ontgelden als de speelbal in deze nogal ongemakkelijke driehoeksverhouding. Mrs. Robinson kan niet veel anders dan zich weer opsluiten in de gevangenis van haar eigen luxueuze huis.

Toen The Graduate eind 1967 in premiere ging, was de ontvangst direct enthousiast. De toonaangevende filmrecensent Roger Ebert noemde de film de ‘funniest American comedy of the year’. De film bleek een regelrechte sensatie die vooral werd omarmd door het jongere publiek, dat ging joelen tijdens de beroemde scène waarin Elaine met Benjamin de kerk uitrent. Onder andere dankzij die daad van rebellie groeide The Graduate uit tot een van de ultieme boomerfilms, die zoals veel films uit die tijd een middelvinger opstak naar de generatie daarvoor (een beetje de boomers avant la lettre dus). 

Benjamin Braddock is niet meer de held, en is misschien zelfs een beetje creepy

Voorafgaand aan première was dat succes overigens niet direct zonneklaar: het boek waar de film op gebaseerd is was geen groot succes, regisseur Mike Nichols had nog maar één film op zijn naam staan (Who’s Afraid of Virginia Woolf?), en hoofdrolspeler Dustin Hoffman was nog een nobody. Maar The Graduate bleek tijdloos, dankzij de humor, het gedurfde plot, de visuele aantrekkingskracht (door cameraman Robert Surtees) en uiteraard dankzij de beroemd geworden soundtrack van Simon & Garfunkel.

The Graduate is zelf inmiddels ouder dan die hele Mrs. Robinson. (Overigens was Anne Bancroft in het echt maar zes jaar ouder dan Dustin Hoffman, en acht jaar ouder dan haar ‘dochter’ Katharine Ross.) Met het verstrijken van de tijd is ook het perspectief verschoven: kijkers van nu koesteren waarschijnlijk andere personages dan de jonge kijkers voor wie de film destijds gemaakt werd. Benjamin Braddock is niet meer de held, en is misschien zelfs een beetje creepy. De seksuele moraal is in de loop der jaren veranderd, maar nog altijd schuurt het, en daardoor blijft het grappig. Maar of we nog om dezelfde dingen joelen als toen?

Uiteindelijk is het juist ook Elaines vertwijfelde blik waarmee we de onzekere toekomst tegemoet gaan

Dat merkte ook Roger Ebert op, die de film in 1997 - dertig jaar na de release - opnieuw recenseerde. In 1967 ging zijn sympathie nog volledig uit naar Benjamin: ‘Dustin Hoffman is so painfully awkward and ethical that we are forced to admit we would act pretty much as he does, even in his most extreme moments’. In 1997 kwam hij tot inkeer: ‘Well, here is to you, Mrs. Robinson. You’ve survived your defeat at the hands of that insufferable creep, Benjamin, and emerged as the most sympathetic and intelligent character in The Graduate. How could I ever have thought otherwise?’

Vandaag, weer bijna dertig jaar en een #MeToo-beweging later (waar ook Hoffman niet zonder kleerscheuren uitkwam), zou herziening wellicht beteken dat we eigenlijk ‘And here’s to you, Elaine’ moeten zingen. Want uiteindelijk is het juist ook haar vertwijfelde blik waarmee we de onzekere toekomst tegemoet gaan.