Regisseur Emanuel Pârvu over Three Kilometres to the End of the World: ‘De plek in mijn film is de hemel op aarde, maar de mensen leven in een hel’

In de winter, als de rivier bevriest, is de Roemeense Donaudelta aan de Zwarte Zee bijna onbereikbaar. Tot de ijsbreker komt, worden suiker, olie, bloem en andere boodschappen per helikopter gebracht. Een maand of vier later, in de zomer, is het dé place to be voor filmliefhebbers, hipsters, toeristen en smaakmakers, tijdens een van de grootste filmfestivals van het land. Het hele jaar door vind je er tussen riet, de moerassen en de bossen van het gebied, ontelbaar veel watervogels en andere levende wezens.

In dit paradijs op aarde, dat soms als het centrum van leven en cultuur voelt en dan weer als het rafelrandje waar de wereld lijkt te stoppen, plant regisseur Emanuel Pârvu de camera voor zijn film: Three Kilometres to the End of the World. In een dorpje ergens in de Donaudelta wil de zeventienjarige Adi (Ciprian Chiujdea) er weg, naar een plek die juist niet als het einde van de aardbol voelt. Naar Boekarest, of Timișoara. Ergens waar hij wel zichzelf kan zijn. Terwijl de zomer op z’n einde loopt, kabbelt het dagelijks leven in het dorp voort – tot Adi op een nacht in elkaar geslagen wordt door de zoons van de lokale gangster.

Vader Dragoi (Bogdan Dumitrage) zegt dat de maffiabaas zijn schulden op zijn zoon wilde verhalen, maar eigenlijk weet het hele gezin wat er niet gezegd wordt: Adi is aangevallen omdat hij op jongens valt. De politie haalt haar schouders op, papa en mama willen de duivel uit hun zoon drijven en Adi wil het liefst zo snel mogelijk wegrennen. Langzaam maar zeker worden de scheurtjes in de idylle van de delta zichtbaar.

Ik heb de privileges van een Europese witte man, maar ik zie wat er misgaat in de samenleving

Three Kilometres ziet de gebeurtenissen in het dorp niet door de ogen van Adi, maar vanuit het perspectief van zijn vader. ‘Ik zou geen films durven maken vanuit het perspectief van een ander’, vertelt regisseur Pârvu ons na de première van zijn film in Cannes. Toch gaat de film over een minderheid waar hij zelf geen deel van uitmaakt. ‘Ik wil niet in andermans schoenen stappen en zeggen: ik weet hoe hij zich voelt. Maar ik weet wel hoe mijn samenleving minderheden behandelt. Ik weet hoe agressief de maatschappij voelt. Ik heb de privileges van een Europese witte man, maar ik zie wat er misgaat in de samenleving.’

Naast Pârvu schuiven ook hoofdrolspelers Ciprian Chiujdea en Bogdan Dumitrage aan om over hun film te praten. Chiujdea: ‘De film draait niet om Adi. Het gaat over de gemeenschap en het perspectief van de onderdrukkers. Adi is er om hen eraan te herinneren dat wat ze doen niet oké is. Hij is het zwijgen opgelegd, hij zit opgesloten.’ 

Tijdens het draaien probeerde Chiujdea in het hoofd van Adi te kruipen. ‘Ik moest teruggaan naar mijn eigen herinneringen, herleven hoe ik me voelde toen ik gepest werd, toen ik mijn identiteit ontdekte en mijn eerste liefde vond. Dat was zwaar voor mij, Ciprian, maar ik probeerde te onthouden dat ik Adi was. Ciprian moest het verwerken, maar Adi was degene die het voelde.’ 

Ondanks het zware thema zit er ook humor in de film: in scènes vol droog absurdisme, waarin de incompetentie van de politie en de lulligheid van een afgelegen regio zichtbaar worden. Dumitrage: ‘Zo is het leven, nietwaar? Soms gebeurt er iets absurds op momenten dat je het niet verwacht. De film heeft soms wat ademruimte nodig. De humor en de kalme natuur van de regio geven het publiek wat lucht om door te kunnen met het verhaal, dat tot het einde zware kost blijft. Het is het soort humor dat van nature ontstaat. Je moet er niet naar zoeken.’

Mensen kunnen veranderen als je ze een spiegel voorhoudt 

Pârvu: ‘Ik wilde geen politiek correcte film maken. Mijn producer en ik willen graag dingen bekritiseren. Mensen kunnen veranderen als je ze een spiegel voorhoudt. Als je altijd maar dingen blijft bediscussiëren gebeurt er niks. Maar als je een spiegel voorhoudt en de lelijkheid van iemands daden laat zien, kan dat mind-blowing zijn.'

Een scène waarin Adi’s ouders een priester laten langskomen om met grof geweld een exorcisme uit te voeren, wordt dan ook zonder wegkijken in beeld gebracht. De aanval die de film in gang zet, is níet te zien. ‘Kijkers vullen wat er tussen scènes in gebeurt in met hun eigen verbeeldingskracht. Een gevecht heeft iedereen eerder gezien. Maar heb je ooit een jongen vastgebonden zien worden door zijn ouders, terwijl een man hem iets uit de Bijbel voorleest?’

De ouders, priester en politie in Three Kilometres handelen allemaal vanuit hetzelfde motto: alles is ‘voor Adi’s eigen bestwil’. Parvu: ‘Dat was iets waar ik in mijn eigen leven heel veel spijt van heb. Toen ik op mijn zesde een vaccinatie moest krijgen, heb ik heel hard gehuild. Mijn moeder koos er toen voor om het te laten en nam een week om met me te praten. Ze vertelde me een verhaal over Superman, dat hij super was omdat hij ook een vaccin had gekregen. Ze pakte het heel mooi op. Mijn eigen dochter heb ik vastgehouden tot de dokter haar de prik had gegeven. Ze jankte het uit en ik moest ook huilen. Daar heb ik diepe spijt van.’

We vinden altijd excuses, maar dat is bullshit

‘We vinden altijd excuses, maar dat is bullshit. Ik zat gewoon fout. We moeten onze acties overdenken. Sta erbij stil. Weet je zeker dat het de juiste keuze is? Voor wie is het goed? Voor jou, of voor mij? En waarom denk ik dat mijn ‘goed’ belangrijker is dan de jouwe?’

Terwijl de mensen in de Donau-delta het uitvechten, blijven de bomen en de wind in de film calm en collected. ‘We moeten leren van de natuur. De plek in mijn film is de hemel op aarde, maar de mensen leven in een hel. Ze staan nergens voor open. Daarom zijn er zoveel uitgestrekte beelden in de film, in contrast met hun gesloten geest. Waarom verbreden we onze horizon niet? Kijk gewoon eens naar de lucht, kijk omhoog. Bekrompenheid is ons kapot aan het maken. Als we koppig vast blijven houden aan alleen ons eigen perspectief, zijn we nog maar drie kilometer verwijderd van het einde van de wereld. We zitten op het randje van de vernieling.’