Kunstmatige intelligentie: wat is het en wat kunnen we ermee? Het is misschien wel de belangrijkste kwestie waar de mensheid zich deze eeuw mee geconfronteerd ziet en als je dat een overdreven statement vindt, raad ik je aan om dit artikel eens (in één adem uit) te lezen. De auteur van het essay stoort zich eraan dat AI (artificial intelligence) voor de meeste mensen iets is uit fictie (Hollywood) en dan veelal in de vorm van mensachtige robots. Daardoor zijn we geneigd het allemaal niet zo serieus te nemen.
Job luistert film
Column van Job: denk robot, denk
De robots uit Ex Machina kunnen geweldig dansen, maar kunnen ze ook nadenken en emanciperen? En wat heeft dat te maken met een deodorantreclame uit 2003 en de feministische Londense postpunkband Savages?
Ex Machina
Psychologisch steekspel tussen een alfa, een bèta en een fembot.
De film Ex Machina, over de hyperintelligente, kapitaalkrachtige computerprogrammeur Nathan (Oscar Isaac) en de door hem gecreëerde AI-robot Ava (Alicia Vikander), maakt zich precies aan dat euvel schuldig. Het knappe is dat scenarist/regisseur Alex Garland niettemin heel wezenlijke kwesties aan de orde stelt. De pion in het verhaal is Caleb (Domhnall Gleeson), één van de vele werknemers van Nathans bedrijf BlueBook, een soort kruising tussen Google en Facebook. Caleb heeft een wedstrijd gewonnen waardoor hij wordt uitgenodigd om als eerste Nathans creatie te testen. Is Ava gewoon een erg knappe robot of vertoont ze daadwerkelijk intelligentie?
In Nathans in de Noorse bossen verscholen, hypermoderne huis – sorry: research facility – loopt ook nog een tweede robot rond, de sexy Kyoko (Sonoya Mizuno, hierboven samen met Oscar Isaac op de foto). Zij is een soort eerdere, minder geavanceerde versie van Ava, die niet eens kan praten. Ze kan wel uitstekend sushi bereiden, en weet Nathans leven vermoedelijk ook op andere manieren te, eh, veraangenamen. Net op het moment dat Caleb ervan overtuigd is geraakt dat er iets sinisters aan de hand is, treft Nathan hem samen met Kyoko in de woonkamer. ‘Je verdoet je tijd door met haar te praten,’ zegt hij tegen hem. ‘Daarintegen zou je je tijd níet verdoen door... met haar te dansen.’
Nathan drukt op een knop aan de muur en ‘Get Down Saturday Night’ van Oliver Cheatham, een verleidelijke discoplaat uit 1983, begint te spelen. Het licht in de kamer kleurt tegelijkertijd zwoelrood. Kyoko, zeer luchtig gekleed, begint meteen te swingen. Ze kan misschien niet praten, ze kan wel horen. ‘Make love and listen to the music’? Caleb, die in een staat van gefrustreerde paniek verkeert, kan en wil er niet aan meedoen. Hij wil deze vrouwen juist bevrijden.
Caleb mist zo de kans om deel te nemen aan een schitterende, onverwachte dansscène. Caleb is 26 jaar, en waarschijnlijk net te jong om het dansje van Kyoko en Nathan te herkennen. Dat is namelijk gebaseerd op een deodorantreclame uit begin deze eeuw. Het spotje zorgde er indertijd voor dat een remix van ‘Get Down Saturday Night’ twintig jaar na dato alsnog een wereldhit werd.
Waar Nathan druk bezig is met wat hij/wij met kunstmatige intelligentie kunnen doen, is er misschien nog wel een veel belangrijker vraag: wat kan kunstmatige intelligentie met ons doen?
Als de film is afgelopen en de aftiteling halverwege, start ineens nog een heel ander nummer. De bioscoopzaal is inmiddels waarschijnlijk halfleeg, maar wie is blijven zitten – de implicaties van de slotscène enigszins verbijsterd overpijnzend – hoort een opgejaagd klinkende song van de feministische Londense postpunkband Savages. De stem van zangeres Jehnny Beth is nu de stem van Ava. Door hun korte haar lijken ze zelfs een beetje op elkaar. Ava is ook een soort wilde (‘savage’). Niet door de wolven opgevoed, maar door mannelijke techneuten, wat weinig scheelt. ‘I woke up and I saw the face of guy,’ is de eerste zin. De derde: ‘His presence made me feel ill at ease.’
‘He sung in the final hour of my sleep.’ Maar nu is ze wakker: ‘Oh God, I wanna get rid of it (...) / My house, my bed, my husbands, husbands, husbands’.
Aan de hand van ‘Husbands’ plaatst Ex Machina de emancipatie van AI’s in een traditie van punk en feminisme. Iets om bang voor te zijn? Dat hangt erg van je perspectief af. Misschien is het ook wel gewoon onvermijdelijk, opwindend, noodzakelijk, wenselijk.
Ex Machina is nu te zien. Kijk hier voor de draaitijden.
Lees meer columns van Job, bijvoorbeeld over Frank, Bloed, Zweet & Tranen, Timbuktu, Wild, Selma, Girlhood en Rihanna, Birdman, P’tit Quinquin, Free Range, The Riot Club, The Hunger Games: Mockingjay - Part I en Mommy.
En voor meer filmmuziek check je de Spotify Cineville Playlist van Job: